درس 160:
سه شنبه 18/10/1403 هـ.ش مطابق با 7/ رجب/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
تحلیل اقسام
این اقسام هر چهار نوعش نزد مرحوم آخوند تصوّر دارد و آیت الله مکارم شیرازی قسم خامس را نیز به آن افزوده هرچند که محل بحث نبوده و از باب دخالت شیئ در واجب به حساب نیامده بلکه قسم خامس ایشان از باب وقوع واجب در واجب است یا از باب وقوع واجب در مستحب مانند: سجده واجبه برای سور عزائم در اثناء واجب بنابر قول به جواز سجده در صلاة واجبه یا صلاة مستحبه.
علی ایّ حال آیا چنین امری در نزاع ما دخیل است یا دخالتی ندارد؟ شکّی نیست که بجز اجزاء و شرائط بقیه از دایره نزاع خارج است هرچند که گفته شده شرائط نیز از دایره بحث خارج است چنانکه مرحوم شیخ اعظم در مطارح الانظار، صفحه هفدهم چنین نظری را ارائه فرموده و لکن عقیده علامه فیّاض(دام ظله) به فساد این نظریه است و می فرماید که: شرایط در نزاع داخل است و مرحوم آخوند نیز در ابتدای سخنش قائل به عدم دخول است و در پایان سخنش قائل به دخول شده و ظاهر کلام ایشان دخول مطلق است و مرحوم نائینی تفصیل قائل شده و همچنان مرحوم عراقی و مرحوم صاحب تهذیب الاصول قائل به تفصیل اند که نیازی به ذکر آن تفصیلات مشاهده نمی شود.
انصاف اینست که:
دخول انسب است زیرا: شرط و جزء در تمام ابواب حکم واحد دارد تا آنجا که معروف شده و سر زبان های فقهاء افتاده که: «الشرط جزء الخارج و الجزء شرط الداخل» و این دو اطلاق دلالت می کنند که شرط و جزء در دائره نزاع داخل است و امّا غیر این دو از دایره نزاع خارجاند.
***