درس 137:
شنبه 17/9/1403 هـ.ش مطابق با 5 جمادی الثانی 1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مسلک پنجم: مسلک محقق عراقی است
مرحوم محقق عراقی در ما نحن فیه مسلکی دارد به این مضمون که:
اگر ماهیات حقیقیه باشد ضعف و ابهام آنها به لحاظ عوارضات ذاتی آنهاست با حفظ نفس ماهیات مانند: انسان از باب مثال که از حیث جنس و فصل ابهامی ندارد و ابهامی که در انسان وجود دارد از جهت شکل است نه از جهت محتوا و شدت و ضعف ابهام نیز به همین جهت برگشت دارد و اگر ماهیات از امور مرکبه بوده تألیف شده باشد به قسمی که زیاده و نقصان بپذیرد از نظر کمی و کیفی مقتضای وضع در اینگونه ماهیات به قسمی است که همه امور را شامل می شود با تفرقات و شتاتی که دارند و لحاظشان برای ابهام در غایت آن است و ریشه ابهام در عرضی بودن بعضی عناوین است که از ماهیات جدا نمی شوند مانند: خمر از باب مثال که مایعی است مبهم از حیث اتخاذ آن از انگور و خرما و غیر این هردو و لذا ممکن نیست که وصف شود مگر به مایعی خاص و عارض شدن مسکریت از غیر لحاظ خصوصیت بطور تفصیل.
بنابراین هر لفظی که از قبیل امر اخیر باشد(امور مؤلفه) با اختلاف شدید بین مراتبش از نظر کمی و کیفی مثل لفظ صلاة که با داشتن مراتب ناهی از فحشا است یا معراج مؤمن یا خیر موضوع و یا غیر اینها از بقیه معرّفات طوری که عرف منتقل نمی شود از شنیدن لفظ صلاة مگر به سنخ عمل مبهم الّا به عملی که مطلوب است در اوقات خاصه[1].
***
[1]) نهایة الدرایة، ج1، ص39.