درس 103:
یک شنبه 29/7/1403 هـ.ش مطابق با 16/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نکته‌ی توضیحی
در توضیح عبارت مرحوم آخوند یک نکته این است که این استعمال بدون ملاحظه معناست و عدم ملاحظه معنا در قبال لفظ خلاف بحث مرحوم آخوند است در بحث مجازیت که می فرماید: مجازیت معنی دوم لفظ است و لکن این معنی دوم مستعمل فیه می باشد و مستعمل فیه در حقیقت و مجاز مشترک است و اختلافی که وجود دارد در ما وضع له است که آیا استعمال مجازی استعمال لفظ در ما وضع له است یا در غیر ما وضع له حسب اختلاف مبانی که قبلا شرح دادیم و لکن در عبارت فعلی آخوند بحث از معنا اصلا وجود ندارد بلکه بحث از استعمال لفظ است در قبال نوع آن لفظ یا صنف و مثل او، بنابراین عبارت آخوند را به اقسام استعمالات طی سه رقم توضیح می دهیم.
رقم اوّل:
اطلاق لفظ است و اراده نوع مثل این جمله که ضرب مثلا فعل ماضی است که از لفظ ضرب معنایش قصد نمی شود بلکه قصد می شود نوع لفظ ضرب که در این جمله از باب مثال فعل ماضیست در تمام عالم و اینکه ضرب در این استعمال مبتدا است یا غیر مبتدا بحث نداریم، فعل لازم است یا متعدی بحث نداریم.
رقم دوّم:
اطلاق لفظ است و اراده صنف او مثل جمله ضرب زید که زید در این جمله فاعل است حیث اینکه از لفظ زید معنایش قصد نشده بلکه آنچه قصد شده صنف این استعمال است به این معنا که زید در چنین استعمالاتی در هر گوشه عالم فاعل است هر چند که در این جمله ما هرگاه مصدّر شود به زید مبتدا است.
رقم سوّم:
اطلاق لفظ است و اراده مثل او مانند: جمله زید لفظ و اینکه مرحوم آخوند قید کرده چنین استعمال را به اذا قُصد منظورش اینست که شخص همین زید استعمال شده قصد شود نه زید دیگر در سائر استعمالات بلکه قصد شود که زید در این استعمال لفظ است و در حقیقت شخص است که از دهان استاد بیرون شده است نه اینکه عَلَم شخص باشد.
***