درس 98:
یک شنبه 22/7/1403 هـ.ش مطابق با 9/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
اجمال دلیل مرحوم آخوند
و امّا دلیل مرحوم آخوند در مسئله خالی از اجمال نیست و آن اینکه حسن استعمال که آیا مرادف صحت استعمال است یا خیر محل تأمل است که اگر حسن مقابل قبح باشد در استعمال غلط حتی قبحی وجود ندارد و اگر حسن در مقابل عدم صحت باشد چگونه صحیح نیست استعمال مجاز با توفّر قرائن هرچند در غیر ما وضع له باشد و این است معنای اجمال.
و امّا زمانی که کلام مشهور در استعمالات ملاک نباشد بلکه ملاک کلام سکاکی باشد که وی می گوید: مجاز استعمال لفظ است در ما وضع له مثل استعمال حقیقی نهایت امر فرق است در فرد ادعایی زیرا: لفظ نزد سکاکی دو معنی دارد بناءً اسد از باب مثال دارای دو فرد است، فرد حقیقی و فرد ادعایی که هردو استعمال حقیقی بوده مجازیتی دربین نیست و استعاره نیز نزد سکاکی حقیقت لغویه است نه مجاز به علاقه مشابهت.
طرق ثلاثه مجازیت
ادبا هرکدام در مجازیت طریق خاصی را پیموده اند که متعلق است به خود آنان که با آن طریق تمایز حاصل می شود در پناه جزئیت و کلیّت و بهتر است راهها را به ترتیب بحث کنیم:
طریق اوّل: طریق مشهور است
طریق مشهور مجازیت است به معنای استعمال لفظ در غیر ما وضع له به کمک قراین و شواهدی که از آنها به علاقات تعبیر شده و چنانچه علاقه مشابهت باشد نامش استعاره است و استعاره نوعی از مجاز است، علی هذا استعمال اسد و حاتم در مرد شجاع و شخص جواد استعمال در غیر ما وضع له است لکن به قرینه مشابهت که نامش را استعاره می گویند.
طریق دوّم: طریق سکاکی است
این طریق نیز مجازیت است به معنای استعمال لفظ در ما وضع له و لکن ادعاءً، بنابراین اسد و حاتم دو فرد حقیقی دارند که یکی از آن دو ادعائی است و پوشیده نماند که این سخن را مرحوم سکاکی در کل مجازات نگفته و فقط برای استعاره چنین سخنی قائل است.
***