(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 179:
سه شنبه 30/11/1403 هـ.ش مطابق با 19/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
طریق و عملیه ی تداخل
و امّا طریق تداخل و عملیه آن جایی است که عدد اکبر چند برابر عدد اصغر باشد که در چنین جایی مخرج مشترک برای هردو عدد همان مخرج عدد اکبر است که اعتبار عدد اصغر ساقط می شود به جهت اینکه عدد اصغر داخل است در عدد اکبر بنابراین در تداخل اقتصار می شود بر مخرج عدد اکبر که مخرج عدد اصغر نیز می باشد مثل جایی که زوج و بنت واحده اجتماع کنند که برای زوج ربع است و برای بنت نصف و هردو بالفرض است و در اینجا مخرج ربع چهار است و مخرج نصف دو که در اینجا دوّم داخل در اوّل است و فریضه در چنین جایی از اربعه اخذ می شود که سهم زوج است و همچنان سهم بنت از ماترک اخراج می شود به عدد صحیح و کسر و انکساری در بین نمی ماند.
وراثی که ذو فرض نباشند
در جایی که ورثه ی میّت فرضی نداشته باشد و آنچه که بر اثر آن میراث می برد قرابت باشد نه فرض مانند جایی که اولاد وارث باشد ذکوراً و اناثاً فقط و مانند جایی که اخوه ی ابوینی وارث باشند یا ابّی فقط ذکوراً و اناثاً یا ذکوراً فقط و مانند جایی که اعمام و اخوال ابّی وارث باشد و اجداد و جدات ابّی که میراث این جماعت در هر سه مورد به سبب قرابت است زیرا: سهم معیّن فرضی ندارند بنابراین اصل ترکه بدون اعتبار فریضه بر عدد نفرات و رئوس آنها با تساوی تقسیم می شود از باب مثال جایی که چهار فرزند ذکور باشند ترکه بین شان مساوی تقسیم می شود و هر فرزندی سهمی دارد.
و چنانچه در ذکورت و انوثت اختلاف داشته باشند هر فرزند ذکر دو سهم می برد و هر فرزند اناث یک سهم و آنچه که مجتمع می شود اصل مال است کما اینکه اولاد اربعه باشد ذکوراً و اربعه باشد اناثاً که در اینجا اناث اربعه را چهار سهم اند و ذکور اربعه را هشت سهم و تمام شان دوازده سهم می شود که مجموع ما ترک بر این دوازده سهم تقسیم می شود طوری که برای هر فرزند ذکر دو سهم است و برای هر فرزند اناث یک سهم.
بودن ورثه ذو فرض و غیر ذو فرض
چنانچه ورثه ی میّت ذو فرض باشد و غیر ذو فرض ملاک در اینجا ذو فرض خاصّه می باشد چنانکه قبلاً نیز یادآوری شد مثل جایی که زوج اجتماع کند با پدر و فرزند ذکور میّت در اینجا زوج ذو سهم است و سهمش ربع می باشد و ابّ نیز ذو سهم است و سهمش سدس می باشد و باقیمانده تمام فریضه و انکسار آن حکمش روشن است که انطباق فریضه بر ذوی الاسهام است و وفای فریضه بر تقسیم رئوس آنها و مراد از انکسار عدم انطباق فریضه است بر آنها که نیاز پیدا می کند به کسر احد اطراف یا کسر جمیع آنها که در مسئله یازدهم مفصّل بحث می شود.
***