(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 115:
چهار‌شنبه 16/8/1403 هـ.ش مطابق با 4/ جمادی الاولی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
حکم ارث زوجه از قنوات
شهید در لمعه حکم ارث زوجه را در قبال قنوات و آبار و عیون جاری حین فوت یا غیر جاری را متعرض نشده و لکن صاحب منهاج الصالحین حکم را متعرض است آنجا که فرموده: «القنوات و العیون و الآبار ترث الزوجة من آلاتها و للوارث اجبارها علی اخذ القیمة و امّا الماء الموجود فیها فانّها ترث من عینه و لیس للوارث اجبارها علی اخذ قیمته ولو حفر سرداباً او بئراً قبل ان یصل الی حدّ النبع فمات ورثت منها الزوجة و علیها اخذ القیمة[1]».
قانون مدنی کشور ما (افغانستان) متعرض این حکم شده ولی به شکل ناقص که در ماده 22 در بند 8 تصریح کرده به ارث زوجه از تمام چشمه سارها و سرچاه ها و کاریزها و امّا تصریح نکرده که این میراث از آلات تنهاست یا از تمام عین و همچنان تصریح نکرده که آیا ارث زوجه از این مذکورات حین نبع است یا بطور مطلق حتی از غیر نابع و امّا از عبارات فقهای اهل سنّت ظاهر است که ارث زوجه از تمام این مذکورات است بطور مطلق.
و امّا فقهاء امامیه بین قنوات و عیون فرقی نگذاشته اند درحالیکه قنوات به عمل مورّث ایجاد شده مستلزم وقت و هزینه است و امّا چشمه ها اگر طبیعی باشد به قسمی که دست مورّث در آن مشاهده نشود آیا چنین چشمه ای حکمش چه خواهد بود؟ امّا یک چیز مسلّم است که چشمه سارها در ملکیت هیچ کس داخل نمی شود هرچند که زمینش مال مورّث است و آبش حق او لکن نه بطور مطلق بلکه به میزان احتیاج او از باب سبق و اقربیت پس چگونه است که زوجه از آلات آن ارث می برد در عین حالی که آب و گیاه و آتش را کسی مالک نمی شود و همه مردم در قبال اینها یکسان اند و امّا اینکه حق سبق و اقربیت به زوجه منتقل می شود یا خیر اوّل کلام است.
***
[1]) منهاج الصالحین، ج2، ص373.