درس 86:
سه شنبه 27/3/1404 هـ.ش مطابق با 21/ ذی‌الحجه/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
و امّا قسم ثانی در فرمایش مرحوم شهید منعکس است که می فرماید: در این قسم از تدلیس تضییع است در قبال حق مروی عنه و همچنان توعیر است برای طریق معرفت حالش بنابراین شایسته نیست برای محدّث که چنین کاری انجام دهد و همچنان نقل شده که نزد بعضی محدثین انجام چنین کاری موجب منافرت بوده بین راوی و مروی عنه که نفس این قضیه اقتضاء می کند منافرت را و لذا چنین نوع تدلیس بایستی ترک شود از باب صوناً للدین
مرحوم شهید فرموده است که چنین چیزی غیر واضح بوده روشن نیست و شاید وجه عدم وضوح این باشد که خبر یا حدیث هرگاه متضمن حکم خدا باشد و مروی عنه را نشان دهد حذف شخص ضعیف در این میان سبب می شود که چنین خبری یا حدیثی رد شود فلذا چنین نوع تدلیس منجر می شود به اخفای حکم الله مخصوصاً در جایی که شیخ الحدیث ثقه باشد نزد مردم و این وجه در مقباس الهدایة آمده است و امّا قسم اوّل ندرت دارد در اخبار فلذا به مثابه قسم ثانی نیست.
قسم نهم: حدیث مضطرب است
حدیث مضطرب حدیثی است که در متن یا سند آن اختلاف وجود دارد فلذا یک بار به نحوی روایت می شود و بار دیگر به نحو دیگر که مخالف است با اوّل و فرق نمی کند که اختلاف از یک راوی باشد یا از روّات متعدد یا اینکه اختلاف از مؤلف یا از نسّاخ ایجاد شده باشد و لکن به هر صورت واقع را مشتبه سازد.
مرحوم نووی در تقریب و تیسیر می فرماید که: حدیث مضطرب حدیثی است که به اوجه مختلفه متقاربه روایت می شود و این اضطراب گاهی در اسناد است و گاهی در متن و در هردو محور یا از راوی واحد اتفاق می افتد یا از جماعتی[1].
[1]) التقریب و التیسیر، ج1، ص220.