درس 49:
سه شنبه 6/9/1403 هـ.ش مطابق با 24/ جمادی الاولی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
لا یخفی علیک که این نحو از تشابه متفق و مفترق یا مؤتلف و مختلف نیز گفته می شود، نظیر: اسدی و قسری حیث اینکه اسم این دو نفر یکسان بوده که عبارت از احمد بن محمد بن عیسی باشند و این تشابه را تشابه در اسم گویند.
و یا اینکه تشابه در متن است مثل جایی که در متن حدیث از حیث لفظ معنایش غیر راجح باشد یا به عبارت دیگر: حدیثی باشد که مراد از آن به کمک قرینه دانسته شود و دال بر آن دلالت کند مثل موردی که مرحوم عبدالله مامقانی می فرماید: «فالمتشابه متناً هو ما کان للفظه معناً غیر راجح[1]».
یک نمونه از حدیث متشابه از نظر متن در کافی شریف است که در قالب حدیث نبوی چنین آمده:
«عن النبی(ص) افتتاح الصلاة الوضوء و تحریمها التکبیر[2]».
حیث اینکه در این حدیث مقصود از افتتاح صلاة نامعلوم است فلذا شهید ثانی در شرح این حدیث چنین فرموده:
«و کأنّ فیه دلالة استحباب عدم الفاصلة کثیراً بین الوضوء و الصلاة و الظاهر انّ الفرض بیان الاشتراط[3]».
ثمّ:
محکم و متشابه به اعتبار حال روّات حدیث اتصاف پیدا می کند به صفات اربعه ماضیه که چندین بار تکرار کردیم یعنی حدیث محکم و متشابه صحیح در صورتی که راوی امامی عادل باشد و یا حدیث محکم و متشابه حسن در صورتی که راوی امامی ممدوح باشد و یا حدیث محکم و متشابه موثّق در صورتی که راوی غیر امامی ثقه باشد و یا حدیث محکم و متشابه ضعیف در صورتی که راوی غیر قابل اعتماد باشد.
***
[1]) مقباس الهدایة، ج1، ص284.
[2]) فروع کافی، کتاب طهارت، ج3، باب نوادر، ح2، ص69.
[3]) مرأة العقول، ج13، ص189.