درس 47:
سه شنبه 29/8/1403 هـ.ش مطابق با 17/ جمادی الاولی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
حول حدیث مؤتلف و مختلف
زمانی که در سند حدیث دو اسم مؤتلف باشد و یا اسامی مؤتلفه از نظر خطی و شکل و نقطه و لکن اختلاف داشته باشند از حیث نطق وتلفظ در این صورت اوّلی را حدیث مؤتلف و دوّمی را حدیث مختلف گویند. مانند: همدانی به سکون میم که بلدی است در یمن و همدانی به فتح میم که بلدی است در ایران و نظیر: خثیم به ضمّ خا و فتح ثاء و خثیم به فتح خا و کسر ثاء مانند: رشید به ضم را و فتح شین و رشید به فتح را و کسر شین و امثال اینها.
حول حدیث متفق و مفترق
زمانی که دو راوی متفق باشد یا چند راوی اتفاق اسمی و نسبی داشته باشند از نظر کتابت و تلفظ و لکن اختلاف داشته باشند در لقب، اولی را حدیث متفق گویند مانند: احمد بن محمد بن عیسی اسدی و احمد بن محمد بن عیسی قسری و دوّمی را حدیث مفترق گویند مانند: اسدی و قسری در مثالی که ذکر شد.
ثمّ:
و امّا فرق بین حدیث مؤتلف و مختلف از یک سو و حدیث متفق و مفترق از سوی دیگر این است که هردو اسم در مؤتلف و متفق اتحاد شکلی و خطی دارند و لکن در تلفظ و نطق اختلاف دارند و سوّمی و چهارمی از نظر اسم و نسب و کتابت و تلفظ اتحاد دارند و لکن از نظر لقب و کنیه یا شهر و قبیله افتراق دارند مانند: مالک بن انس که این شخص اسماً و نسباً با 10 نفر اتحاد دارند و لکن با بقیه اختلاف دارد.
فثمّ:
ایضاً که جریر به را مهمله و حریز به زا معجمه از قبیل مؤتلف و مختلف است که اوّلی نام جریر بن عبدالله بجلی صحابی است و دوّمی اسم حریز بن عبدالله سجستانی که از امام صادق(ع) روایت می کند.
و هَمدانیون افراد زیر اند: محمّد بن احمد بن ابی الخطّاب و محمّد اصبغ و سندی بن عیسی و محفوظ بن نصر و غیر اینها که از اهل قبیله صالحه است که نسبت دارند به موالی علی بن ابی طالب(ع) و هَمَدانیون افرادی هستند مانند: محمّد بن یحیی و محمّد بن ولید و علی بن فضیل و ابراهیم بن سیحان و احمد بن نصر و عمرو بن عثمان و عبدالکریم بن هلال جُعفی و غیر اینها که در رجال حدیث معروف اند.
***