درس 41:
چهارشنبه 2/8/1403 هـ.ش مطابق با 19/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
حول حدیث مشهور و اقسام آن
حدیث مشهور از اقسام خبر واحد بوده حدیثی است که نزد محدّثین یا سایر علماء مشهور شده باشد به شهرت روایی هرچند که راویاش در بعضی طبقات دو نفر باشد یا کمتر و چه بسا که برایش سند معیّن نیز نباشد و لکن جماعتی از فقهاء بر آن خبر اعتماد کرده باشند.
و مرحوم شهید ثانی خبر مشهور را چنین تعریف کرده:
«وهو ماشاء عند اهل الحدیث خاصّتاً دون غیرهم بان نقله منهم روّات کثیرون…[1]»
و مرحوم مامقانی نیز حدیث مشهور را چنین تعریف کرده:
«المشهور وهو علی ما صرّح به جمع ما شاع عند اهل الحدیث بان نقله جماعة منهم….[2]».
و اعلم که حدیث مشهور غیر مستفیض است هرچند که بعضی توهّم کرده اتحاد هردو را و دلیل ما اینست که حدیث مستفیض راویاش در هر طبقات از سه نفر کمتر نیست ولی حدیث مشهور ممکن است در بعضی طبقات یک راوی باشد و در بعضی طبقات اکثر از سه نفر و این تفاوت پر واضح است، بنابراین مشهور سه مصداق دارد که به ترتیب ذکر می کنیم:
مصداق اوّل:
حدیثی است که در یک اصل از اصول اربعه مأة ذکر شده باشد هرچند که طریقش واحد باشد.
مصداق دوّم:
حدیثی است که در اصلی از اصول اربعه مأة ذکر شده باشد و لکن طریقش متعدّد باشد.
مصداق سوّم:
حدیثی است که سند معیّن و معلوم نداشته باشد و لکن نزد فقهاء و محدثین مشهور شده باشد به شهرت روایی.
ثمّ:
حدیث مشهور مانند سائر اقسام حدیث دارای حالات چهارگانه است به اعتبار حال روّات مانند: حدیث صحیح و حسن و موثّق و ضعیف که قبلاً دانستیم و حدیث مشهور دو قسم است که در ذیل ذکر می کنیم:
قسم اوّل:
“مشهور محفوظ” است و آن حدیثی است که در مقابلش حدیث شاذّ قرار داشته باشد.
قسم دوّم:
“مشهور معروف” است و آن حدیثی است که در مقابل حدیث منکر قرار دارد چنانکه علامه مرحوم مامقانی اشاره نموده و فرموده:
«فانّ المشهور ما شاع روایته سواء کان فی مقابله روایة اخری شاذّة غیر شائعه ام لا بخلاف المحفوظ فانّه خصوص مشهور الذی یکون فی قباله حدیث شاذّ و المعروف خصوص المشهور الذی یکون فی قباله حدیث منکر[3]».
***
[1]) الرّعایة فی علم الدرایة، ص105.
[2]) مقباس الهدایة، ج1، ص223.
[3]) مقباس الهدایة، ج1، ص254.