درس 128:
یک شنبه 31/1/1404 هـ.ش مطابق با 21/ شوال/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ثمّ: اکثر احادیث کتاب کامل الزیارات از پدر ابن قولویه که محمّد بن جعفر باشد روایت شده و مرحوم نجاشی پدر مؤلف را این گونه ستایش می کند که: پدر ایشان از خیار اصحاب سعد است و اصحاب سعد اکثرشان ثقات می باشند مانند: علی بن الحسین بن بابویه والد مرحوم صدوق و محمّد بن حسن بن ولید که از مشایخ وی است و حمزة بن قاسم و همچنان محمّد بن یحیی عطّار قمّی و پدر مؤلف در شهر قم منطقه شیخان دفن است.
و همچنان مؤلف کتاب از برادرش ابوالحسن علی بن محمّد بن جعفر نقل حدیث می کند و مرحوم نجاشی ایشان را چنین توصیف کرده:
«روی الحدیث و مات حدث السن لم یسمع منه، له کتاب فضل العلم و آدابه، اخبرنا محمّد و الحسین بن هدیة قالا: حدثنا جعفر بن قولویه قال: حدثنا اخی به[1]».
رجال تفسیر قمّی ره
به درستی علی بن ابراهیم بن هاشم یکی از مشایخ شیعه است که در اواخر قرن سوّم و اوایل قرن چهارم زندگی می کرده و این شخصیت از مشایخ کلینی نیز می باشد و این مسئله در عظمت ایشان کفایت می کند و مرحوم کلینی در کتاب کافی اکثر روایات را از ایشان نقل می کند تا جایی که شمار این روایات به 7068 روایت می رسد حسب محاسبه ای که معجم رجال حدیث در ترجمه کلینی انجام داده[2].
و در اسناد تفسیر قمّی کثیری از روایات مروی از ایشان است که شمارش به 7140 سند می رسد حسب گزارش معجم رجال الحدیث[3].
و مرحوم نجاشی مؤلف این تفسیر را اینچنین می ستاید:
«علی بن ابراهیم ابوالحسن القمی ثقة فی الحدیث، ثبت، معتمد، صحیح المذهب، سمع فاکثر و صنّف کتاباً[4]».
و مرحوم شیخ طوسی در رابطه با مؤلف تفسیر اینگونه فرموده:
«علی بن ابراهیم بن هاشم القمّی، له کتاب، منها کتاب التفسیر و کتاب الناسخ و المنسوخ»[5].
مرحوم مؤلف در عصر ابا محمّد امام حسن عسکری(ع) زندگی می کرده و تاریخ فوت ایشان معلوم نیست امّا تا سال 307 هـ.ق حیات داشته مطابق آنچه در عیون اخبار الرضا به روایت مرحوم صدوق آمده است[6].
***
[1]) فهرس النجاشی، الرقم 685.
[2]) معجم رجال الحدیث، ج18، ص54، رقم ترجمه12038.
[3]) معجم رجال الحدیث، ج11، ص194، رقم ترجمه 7816.
[4]) رجال النجاشی، ص260، الرقم 680.
[5]) الفهرس، ص115، الرقم 382.
[6]) عیون اخبار الرضا، ص161، چاپ قدیم.