درس 124:
شنبه 23/1/1404 هـ.ش مطابق با 13/ شوال/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
رجال کامل الزّیارات
کتاب “کامل الزیارات” تألیف شیخ اقدم و فقیه مقدّم ابو القاسم جعفر بن محمّد بن قولویه می باشد و مرحوم ابن قولویه در سال 367 یا 369 به احتمال تصحیف سبع و تسع مدفون در شهر کاظمیه جوار حجّت سابع در محاذات شاگردش شیخ مفید می باشد و ابن قولویه از اجلای اصحاب شیعه در فقه و حدیث است.
مرحوم نجاشی در وصف و توثیق ایشان اینگونه فرموده:
«کل ما یوصف به الناس من جمیل و فقه وهو فوقه و له کتب حسان» فلذا ابن قولویه از نظر ایشان از ثقات اصحاب و اجلّایشان در فقه و حدیث است[1].
در مورد ایشان توارد نصوص توثیقی مطابق حکایت مرحوم شیخ در رجالش وجود دارد[2] و در منابع دیگر چون: الوجیز و بحار و بلغة الرجال شیخ سلیمان ماحوزی و مشترکات شیخ فخر الدین طریحی و همچنان در مشترکات کاظمی و در وسائل حرّ عاملی و در منتهی المقال شیخ ابی علی در ترجمه برادرش و همچنان سید رضی الدین ابن طاووس و غیر اینان از بقیه اعلام راجع به ابن قولویه نصوصی وارد است[3].
کتاب کامل الزیارات از اهم کتب طائفه و اصول مورد اعتماد شیعه در حدیث می باشد طوری که مرحوم شیخ در تهذیب از این کتاب اخذ حدیث کرده و دیگران نیز از سائر محدثین عظام از این کتاب نقل روایت نموده اند و این کتاب از مصادر شیخ حرّ عاملی در وسائل است و لکن مرحوم نجاشی در فهرستش بنام “کتاب الزیارات” یاد کرده و مرحوم شیخ در رجالش به اسم “جامع الزیارات” ثبت نموده امّا در بقیه کتب رجالی و حدیثی به همین نام معروف “کامل الزیارات” ثبت گردیده.
و آنچه مهم است در کتاب روّات و رجال سند آن است که آنها ثقات اصحاب ائمه(ع) اند طوری که صاحب معجم تصریح کرده و فرموده:
«انّه لا یروی فی کتابه روایة عن المعصوم الّا و قد وصلت الیه من جهة الثقات من اصحابنا» و سپس کلامش را به کلام صاحب وسائل تأیید نموده و فرموده: «ما ذکره صاحب الوسائل متین فیحکم بوثاقة من شهد علی بن ابراهیم او جعفر بن محمّد بن قولویه بوثاقته، اللهم الّا ان یبتلی بمعارض[4]».
و امّا تعداد رجال اسانید این کتاب 388 نفر است حسب استخراج شیخ محمّد رضا عرفانیان که فضلش در این موضوع محرز میباشد.
***
[1]) فهرس النجاشی، الرقم 318.
[2]) رجال الشیخ، الرقم 141.
[3]) مقدمه کامل الزیارات به قلم علامه محمد علی غروی اردوبادی.
[4]) معجم رجال الحدیث، ج1، ص50.