درس 113:
شنبه 27/11/1403 هـ.ش مطابق با 16/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
جواب شهید صدر ره
مرحوم شهید سیّد حسن صدر از این اشکال به اساس حساب احتمالات جواب داده که حاصلش این است:
وسیط مجهول بین جمیع مشایخ ابن ابی عمیر پنج نفر است نه بیشتر و مجموع کسانی که ابن ابی عمیر از آنها روایت کرده 800 نفر است در این هنگام احتمال وسیط محذوف یک هشتادم است و زمانی که روایت ابن ابی عمیر از ضعاف دو نفر باشد احتمال محذوف در مرسلاتش یک چهلم می باشد و مثل این احتمال به اطمینان شخصی ضرر وارد نمی کند و همین احتمالات در بقیه نیز وجود دارد مانند: صفوان و بزنطی که این دو بزرگوار نیز از ضعاف روایت نکرده اند الّا یکی دو مورد.
حاصل اینکه: تتبع و تحقیق اقتضاء می کند که عدد روایات ابن ابی عمیر از ضعاف جدّاً اندک باشد بالنسبة به عدد روایاتی که از ثقات نقل نموده مثلاً از ابی ایّوب 58 مورد نقل حدیث دارد و از ابن اذینه 152 مورد و از حمّاد 956 مورد و از عبدالرحمن بن حجّاج 153 مورد و از معاویة بن عمّار 448 مورد نقل حدیث دارد و همچنان از بقیه ثقات به همین تناسب روایت نقل نموده و در عین زمان از ضعاف یک روایت یا دو روایت نقل نموده که فوقش از سه روایت بیشتر نیست، علی هذا اکثر کثیر ثقات می شود و اقل قلیل ضعاف و بر همین اساس انسان اطمینان پیدا می کند که واسطه ی محذوفه در مراسیل ثقات می باشد نه ضعاف و این مقدار از اطمینان در رفع اشکال کفایت می کند و این جواب در فرضی جواب است که سایر جواب ها کفایت نکند درحالیکه همگانش کفایت می کند.
و بر فرض احتمال اقلّ قلیل بنحو یک هشتادم علم اجمالی پیدا می شود به نقل از ضعاف و این مقدار علم اجمالی ضرر نمی زند و ترتیب اثر داده نمی شود زیرا: این علم اجمالی به مثابه شبهه غیر محصوره است مانند: جایی که انسان اجمالاً علم داشته باشد که بعضی از اخبار از معصوم صادر نشده، بنابراین اشکال صاحب معجم و صاحب مشایخ ثقات در قبال فقهاء ثلاثه وارد نبوده قاعده نقض نمی شود و تسویه منهدم نمی گردد بلکه کلام شیخ به قوّت خود باقی می ماند که فرمود: انّهم لا یروون و لا یرسلون الّا عن ثقة؛ علی هذا مراسیل این سه نفر بدون اشکال حکم مسانید را دارد.
***