درس95:
دوشنبه 10/10/1403 هـ.ش مطابق با 28/ جمادی الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
و امّا تأیید ثانی بر وثاقت علی بن حدید این است که ایشان از رجال کامل الزیارات است کتابی که ابن قولویه در اوّل آن تصریح و تنصیص کرده که در این کتاب از ثقات روایت می کند[1].
و همچنان علی بن حدید از رجال تفسیر قمّی می باشد، تفسیری که در اوّلش تصریح و تنصیص شده به اینکه رجال این تفسیر از ثقات اند[2].
و لکن مع هذا این نکته را نباید نادیده گرفت که این نوع از توثیق عمومی ضعف دارد که نه بالکلیّه قابل قبول است و نه بالکلیّه قابل رد.
و بازهم احتمال میرود که در سند روایت تصحیف صورت گرفته باشد که بجای لفظ «عن علی بن حدید» «و علی بن حدید» مصحّف شده باشد به دلیل اینکه طبقه هردو وحدت دارد و هردو نفر از اصحاب امام هفتم و امام هشتم(علیهما سلام) اند که در صورت تصحیف روایت ابن ابی عمیر از علی بن حدید در طول نبوده بلکه در عرض است یعنی که هردو از امام روایت کرده اند، پس ابن ابی عمیر از علی بن حدید در این صورت اصلاً روایت نکرده و مرحوم نجاشی نیز تصریح نموده بر روایت علی بن حدید از ابالحسن اوّل که امام کاظم(ع) باشد[3].
و همچنان روایت ابن ابی عمیر بعید است که از علی بن حدید با واسطه باشد در عین حالی که این روایت؛ روایت واحده است با کثرت روایت ابن ابی عمیر از جمیل بن درّاج بدون واسطه تا حدی که روایات ایشان از جمیل به 298 مورد رسیده حسب حسابی که معجم الرجال نموده[4]، بنابراین ابن ابی عمیر، علی بن حدید و جمیل هر سه در عرض هم بوده از امام بدون واسطه نقل حدیث کرده اند و این نشان می دهد که نقل او از علی بن حدید درست نیست با احتمال تصحیفی که داده شد.
و همچنان برای ابن ابی عمیر غیر از این مورد در کتب اربعه روایتی نقل نشده که مروی عنه آن ابن حدید باشد و ابن حدید از طرف دیگر شیخ ابن عمیر نیست بنابراین قاعده نقض نمی شود و ایراد مرحوم ابو القاسم خویی وارد نیست.
***
[1]) کامل الزیارات، باب 8، ص4.
[2]) تفسیر القمّی، ذیل سورة الناس.
[3]) فهرس النجاشی، رقم ترجمه 717.
[4]) معجم رجال الحدیث، ج22، ص102.