درس 242:
دو‌‌‌‌‌شنبه 2/4/1404 هـ.ش مطابق با 27/ ذی‌الحجه/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
وجه پنجم: دلیل تکرار است
اگر بگوییم که بشر در افعال خود مختارند این سخن بعینها موجب تکرار می شود مثلاً زمانی که سنگی را برداریم و بخواهیم دوباره سر جایش بگذاریم قدرت نداریم که در نفس موضع در مرّ ثانیه قرار دهیم بلکه مرّ ثانیه از مرّ اولی تخلّف می کند هرچند که در موضع اوّل صدفه بعید نیست.
و فیه:
مرحوم محقق طوسی از وجه پنجم دو جواب داده، یکی نقضی و دیگری حلّی و امّا جواب نقضی ایشان اینست که: ما قدرت داریم بر حرکت دست و انگشتان مان بین حرکت اوّل و حرکت های بعدی و جواب حلّی ایشان این است که ما قادر نیستیم به تفاصیل اخبار بدلیل عدم علم ما به تفاصیل و جزئیات لکن قدرت داریم بر تکرار نفس عمل بعینه که همان اصل القاء حجر باشد فقط و امّا جزئیات و خصوصیات از اختیار ما خارج است.
وجه ششم: دلیل علم به تفاصیل است
این وجه به این صورت است که اختیاری بودن عمل مستلزم علم به تفاصیل است و این تفاصیل بالوجدان مفقود است چنان که در حرکت ساهی یا نائم یا اعمال عادیه روزمره مشاهده می کنیم مانند: قدم هایی که بر می داریم
و فیه:
مرحوم محقق طوسی همچنان از وجه ششم جواب داده به اینکه ملاک اختیاری بودن عمل صدور آن است از علم و التفات و این هردو در سهو و نوم منتفی می باشد و امّا اعمال عادیّه بالاجمال معلوم است پیش از آنکه عادت شود و در دایره اختیار درآید و امّا در اشتراط چنین تفصیلی در اختیاری بودن اعمال دلیلی نداریم.
***