درس 192:
دو‌‌‌شنبه 18/1/1404 هـ.ش مطابق با 8/ شوال/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
و نظیر این مؤیدات مؤید دیگر است که «افعال استثناء» باشد مانند: خلا و عدا و امثالش به جهت اینکه در این افعال ماضی وجود ندارد اگر بگویی که: «غدا تکرم القوم ما خلا عمرو».
و همچنان مؤید دیگر «افعال تعجب» است مانند: ما افعل و افعل به که این افعال برای انشاء تعجب وضع شده نه اینکه خبر از ماضی بدهد.
و همچنان مؤید دیگر «افعال انشائیه» اند مثل: صیغ عقود و ایقاعات بدلیل اینکه این افعال از معنی اخبار خالیست و اختصاص به ماضی ندارد و امثال این افعال که ذکر آنها موجب اطاله در کلام است.
در نتیجه افعالی که دلالت می کند بر نسبت ماده به سوی فاعل به نحوی و به سوی مفعول به نحو دیگر مدلول چنین افعالی یا «تحقق نسبت» است که در ماضی می بینیم و یا «ترقب نسبت» که در مضارع مشاهده می کنیم و یا «طلب نسبت» است که در امر دیده می شود، به هر صورت این بحث استطرادی از سوی مرحوم آخوند مانند بحث استطرادی بعدی ایشان است که از باب الکلام یجد الکلام مطرح گردیده.
***