درس 173:
یک شنبه 14/11/1403 هـ.ش مطابق با 3/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
جواب علامه سبحانی دام ظله از وهم و دفع مرحوم آخوند(ره)
و اما علامه سبحانی دام ظله از امر اوّل آخوند چنین جواب داده:
«ان تلک المعانی اما ذات الصلة بالمعانی الاولیة اولا، فعل الثانی لا وجه لارادة تلک المعانی حین ارادة المعانی الاولیة لانها لیست بمعانی المطابقیة و لو بالوضع الاخر و لا لوازم للمعانی الاولیة و جواب الاول یرجع الی جواب الثانی»[1].
و از امر دوّم مرحوم آخوند نیز جواب داده بدین صورت:
«ان عدم اللوازم من المعانی خلاف الظاهر لان المتبادر من الروایات ان للقرآن بطنا و ان البطن مثل الظهر و فی کونه معنی المتابقی غیر ان الاول ظاهر دون الآخر»[2].
و در اینجا وجه دیگری وجود دارد که مرحوم بروجردی فرموده و آن وجه اینست که:
حمل می شود این روایات بر مراتب مفهوم آیه حسب اختلاف مراتب ناس بنابراین نفوس کامله از آیات قرآنیه استفاده ای می کنند که مردم متوسط آن استفاده را نمی توانند علیهذا سبعة یا سبعون کنایه است از استفاده های مختلفه حسب اختلاف افراد[3].
و استاد ما علامه سبحانی این وجه مرحوم بروجردی را تأیید نموده و برای تأیید شان آیه نور[4] را شاهد آورده و در آخر آیه آمده است که: هر کسی از این نور حسب لیاقت و قابلیتش استضائه می کند و همچنان شاهد دیگر آیه زبد[5] را آورده که در آخر این آیه می فرماید: هر صنفی از این آیه مبارکه حسب استعداد و قابلیش فهم می کنند.
و همچنان از باب تأیید کلامش می فرماید که: رجوع به تفاسیر حول این دو آیه گفته ایشان را تأیید می کند و وجه دیگری را نیز نقل می کند که اقرب است به اعتقاد شان از وجوه سابقه و روایات باب نیز آن را تأیید می کند و آن وجه اینست که تنزیل مساوی ظهر است و تأویل مساوی بطن.
***
[1]) المحصول فی علم الاصول، ج1، ص221.
[2]) همان،ص222.
[3]) نهایة الاصول، ج1، ص54.
[4]) النور/35.
[5]) الرعد/7.