درس 106:
چهار‌شنبه 2/8/1403 هـ.ش مطابق با 19/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
موضوع له و اراده
مرحوم مصنّف در کفایه چنین فرموده: «الخامسة: لا ریب فی کون الالفاظ موضوعة باذاء معانیها من حیث هی لا من حیث هی مرادة للافظها[1]».
اصل بحث اینست که آیا اراده در موضوع له الفاظ دخیل است یا خیر و چنانچه دخیل باشد آیا اراده لافظ بنحو جزئیت است تا شطر معنی باشد یا بنحو قیدیّت است تا شرط معنی باشد یا به عبارت دیگر: آیا معنی تمام موضوع له است یا جزء معنای موضوع له یا خارج آن، معنی نیز در این بحث مطرح است به انحاء سه گانه یا حتی چهار گانه و آن اینکه وضع و موضوع له عامین اند مثل اسماء اجناس یا خاصّین مثل اعلام شخصیه یا مختلفین بر فرض امکان احد قسمی آن،
علی هذا مسئله این گونه می شود که حیوان ناطق از باب مثال به ذات خودش معنای انسان است یا با جزئیت اراده معنای انسان است یا با قید اراده معنای انسان است و در مثال زید آیا هیکل خارجی او بذاته معنی زید است یا با جزئیت اراده معنی زید است یا با قید بودن اراده معنی زید است یا به عبارت بهتر بگو که: آیا دلالت تابع اراده است یا خیر؟
***
[1]) کفایة الاصول، ج1، ص22.