درس 86:
یکشنبه 13/3/1403 هـ.ش مطابق با 24/ ذی القعده/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ملاک حمل در سلبیات
حسب تعیین ملاک نزد مرحوم آخوند در قضایا تمام قضایاست چه قضیه ی حملیه ذاتیه باشد یا قضیه شایع صناعی و هردو ملاک واحد دارد که اتحاد و هوهویت باشد و امّا نزد مشهور ملاک قضایای حملیه ذاتیه اتحاد به سبب ماهیت است و ملاک در قضایای شایع صناعی اتحاد به حسب وجود، بنابراین حمل نزد مشهور در قضایای حملیه ذاتیه صحیح است به ملاک نفس اتحاد در ماهیت و صحیح نیست به ملاک حمل شایع صناعی که وجود باشد و عکسش نیز چنین است یعنی حمل قضایای شایع صناعی صحیح است به ملاک نفس این قضایا نه به ملاک حملیه ذاتیه و این جوهر نزد مرحوم آخوند همچنان موجود است.
و ملاک به معنای صحت حمل در مثال زید انسان به ملاک اوسط است که اتحاد در ماهیت و وجود باشد و امّا به ملاک اعلی چنین حملی صحیح نیست که عبارت از ملاک اتحاد وجود و ماهیت و مفهوم باشد و همچنان ملاک در مثال: الانسان انسان ملاک اعلی است که با این ملاک حمل صحیح است و لکن به ملاک ادنی که اتحاد در وجود تنها باشد صحیح نیست.
اذا کان الامر کذالک صحت حمل و عدم صحت آن در قضایای سلبیه به ملاک خودش بوده عین صحت حمل است یعنی به عین ملاک است و عدم صحت آن نیز به عین ملاک است یعنی اینکه اگر ملاک در موجبه ملاک ادنی باشد در سلب نیز به ملاک ادنی است و اگر حمل در موجبه به ملاک اعلی یا ملاک اوسط باشد در سلب نیز به همین ملاک اعلی یا ملاک اوسط است.
علی هذا در مثال: زید انسان که قضیه موجبه است حملش به ملاک اوسط است که اتحاد در وجود و ماهیت باشد در سلب نیز به همین ملاک است و در مثال: الانسان انسان ملاک حمل اعلی است فلذا ملاک سلب نیز اعلی است و در مثال: الجسم ابیض مثلاً حمل به ملاک ادنی است که اتحاد در وجود تنها باشد سلب نیز به همان ملاک است که اتحاد در وجود باشد.
تا اینجا بحث قضایا به اختتام رسید و لکن مقدمه ای بود برای بحث خبر و انشاء که مرحوم آخوند در کفایه مطرح کرده و اکنون به یاری خدای متعال داخل بحث ذی المقدمه می شویم که بحث از خود خبر و انشاء باشد فلذا عنوان جدید عنوان خبر و انشاء است.
***