درس 68:
سه شنبه 11/2/1403 هـ.ش مطابق با 21/ شوال/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
اشکال مرحوم خویی بر مرحوم اصفهانی
مرحوم سیّد ابوالقاسم خویی سه اشکال بر فرمایش مرحوم اصفهانی نموده است که اشکال اوّل نقضی و دو اشکال دیگر حلّی می باشند مطابق آنچه که محاضرات نقل نموده و امّا اشکال نقضی اینست که: از بین فلاسفه کسی پیدا نمی شود که بگوید وجودات، وجودات اربعه اند و آنچه که فلاسفه گفته اند تقسیم ثلاثی وجود است که عبارت باشند از واجب و جوهر و عرض، بنابراین سخن مرحوم اصفهانی و اگر فیلسوفی احیاناً پیدا شود که قائل به وجود رابع باشد که عبارت از اضافه و رابط و نسبت است در کلام اصفهانی با سخن فیلسوفان مقاومت نمی تواند و قلبی را مطمئن نمی سازد و قول بعض را قول جل لو لا الکل نقض می کند.
از این اشکال جواب داده شده به اینکه قول بعض هرچند که به قول جل لو لا الکل انتقاض پیدا کند و لکن احتمالی را موجب می شود که عبارت است از: تقسیم رباعی وجودات باشد و اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال بنابراین اشکال بر مرحوم اصفهانی وارد نیست.
و امّا اشکال حلّی اوّل اینست که: بر فرض تسلیم صحّت تقسیم رباعی وجودات به اینکه وضع حروف از سوی واضع برای نسب و روابط و اضافات است و این وجودات حقیقتا در خارج وجود داشته باشد ولو به شکل ادون و انزل چنین چیزی عقلاً محال است زیرا: نسب و روابط و اضافات که حین وضع واضع تصوّر شود وجود چنین چیزهایی در ذهن با خصوصیات خارجیه محال است زیرا: بین ما فی الذهن بما هو و بین ما فی الخارج بما هو تباین کلی است و چنانچه واضع این چیزها را حین وضع تصوّر نکند بازهم محال است زیرا: مادامی که تصوّر نشود وضع نمی شود زیرا: وضع ناچار است که مقابل یک موضوع کلّی باشد یا مقابل یک معنی عام تا وضع صحّت پیدا کند و وجود خارجی ولو به شکل ادون و انزل جزئی شخصی حساب می شود نه کلّی عام، علی هذا وضع در هر دو صورت محال است.
***