(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 198:
سه شنبه 2/2/1404 هـ.ش مطابق با 23/ شوال/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مرحوم شهید در مسئله جدید چنین فرموده:
«الرابعة عشرة: لو مات بعض الورثة قبل قسمت الترکة صحّحنا الاولی فان نهض نصیب المیت الثانی بالقسمة علی ورّاثه صحّت المسئلتان من المسئلة الاولی و ان لم ینهض فاضرب الوفق بین نصیبه و سهام الورثة فی المسئلة الاولی فما بلغ صحّت منه و لو لم یکن وفق ضربت المسئلة الثانیة فی الاولی ولو مات بعض ورثة میّت الثانی عملت فیه ما عملت فی المرتبة الاولی و هکذا».
مناسخات
مناسخات زمانی بوجود می آید و محقق می شود که شخصی بمیرد سپس احد ورّاثش قبل از تقسیم ترکه بمیرد در چنین جایی قسمت هردو فریضه که همان دو ترکه باشد اصل واحد در آن معتبر است طوری که اگر وفق وجود دارد برای هردو می باشد و اگر ندارد نیز برای هردو می باشد و هر اصل و قاعده ای که در موت اوّلی حاکم است همان قاعده و اصل در موت های بعدی حاکم است. علی هذا مسئله در اینجا چهار صورت پیدا می کند که به ترتیب یادآور می شویم:
صورت اولی:
صورت اتحاد وارث است و اتحاد استحقاق مانند: چند برادر و چند خواهر طوری که خواهران ششگانه با شش برادر اجتماع کنند و سپس احد اخوه بمیرد و پس از آن احدی الاخوات بمیرد و هکذا تا اینکه یک برادر و یک خواهر بماند در اینجا مال یا ترکه بین اخ و اخت اثلاثاً تقسیم می شود بنحوی که دو ثلث مال اخ است و یک ثلث مال اخت و تقسیم بالسویّه است درصورتی که قرابت نسبی از طریق مادر باشد.
بنابراین در مثال اتحاد وارث و استحقاق فرض می کنیم که میّت اوّل 90 دینار ترکه دارد که 60 آن مال اخوهی شش گانه است که به هرکدام 10 دینار میرسد و 30 دینار مال اخوات شش گانه که به هرکدام 5 دینار می رسد و در اینجا زمانی که یک برادر و یک خاهر بمی رد حصه ی هردو 15 دینار می شود که برگشت می کند به بقیه و در نتیجه بر سهام بقیه افزوده می شود طوری که رجال هر واحد دو دینار می گیرد و نساء هر واحد یک دینار و پس از آن که برادر و خواهر دوّمی بمیرد و همچنان تا پنجمی تا اینکه یک خواهر و یک برادر باقی بماند در نتیجه مجموع مال برای اخیرین است که عبارت از 60 دینار برای اخّ باشد و 30 دینار برای اخت.
***