(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 183:
دو‌شنبه 6/12/1403 هـ.ش مطابق با 25/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
متوافقان بالمعنی الاعم
چنانچه اقل دو عدد از نصف اکثر زیاد نباشد و اکثر را چند مرتبه نفی کند متوافقان بالمعنی الاعم است مثل 3 و 6 و 4 و 12 و این دو عدد اصغر و اکبر را متداخلین نیز می گویند که در اینجا واجب است اقتصار شود بر عدد اکبر بدون اینکه محتاج شویم به ضرب کردن وفق، علی هذا هر دو عدد معتبر است درحالیکه متداخلین است و معتبر نیستند درحالیکه متوافقین اند حسب تعریف مشهور.
متوافقان بالمعنی الاخص
و چنانچه عدد اقل از نصف عدد اکثر تجاوز کرده بیشتر باشد این دو عدد را متوافقان بالمعنی الاخص می گویند مانند: 6 و 8 که عدد 2 بر هردو بر می گردد و هردو را نفی می کند و این است مثال اوّل و مثال دوّم عدد 9 و 12 است که عدد 3 بر هردو بر می گردد و هردو را نفی می کند و در اعداد 8 و 12 یعدّهما اربعه می باشد که آن را وفق یا مخرج مشترک نیز می نامند، علی ایّ حال در متوافقین بالمعنی الاعمّ هرکدام از توافق و تداخل معتبر می باشند که اعتبار توافق به ضرب وفق احدهما است بر دیگری و امّا اعتبار تداخل به اکتفای بالاکثر می باشد.
و چنانچه اعتبار- ما تقلّ معه الفریضة الاولی که اعتبار تداخل است و نام آن را توافق نیز می گذراند- مطلق باشد بالمعنی الاعم چه بالمعنی الاخص بنابراین متشارکین گفته می شود به دلیل اینکه هردو عدد در کسر وفق اشتراک دارد علی هذا در اجتماع دو عدد متوافقین مانند 8 و 12 به ضرب احدهما در کسر عدد ثالث مشترک اکتفاء می کنیم و نام آن را مشترک می گذاریم مثل ربع در اربعه و خمس در خمسه و سدس در ستّة که عدد سوّم در اینجاها اگر دو باشد آن را نصف می نامیم و اگر سه باشد آن را ثلث می نامیم و اگر اربعه باشد آن را ربع می نامیم و هکذا.
***