(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 182:
یک شنبه 5/12/1403 هـ.ش مطابق با 24/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
و امّا عبارت مرحوم شیخ بهائی در اینجا راجع به شناخت نسبت بین دو عدد روشن تر است نسبت به عبارت شهید ثانی و ایشان می فرماید: تماثل بیّن و شناخت بواقی به قسمت اکثر است علی الاقل یعنی تقسیم عدد بزرگتر بر عدد کوچکتر که در اینجا اگر چیزی باقی نماند نام این دو عدد متداخلین اند چنانکه در 4 و 12 می بینیم و اگر چیزی باقی ماند مقسوم علیه را بر باقیمانده تقسیم می کنیم و این عملیات را ادامه می دهیم تا چیزی باقی نماند و صفر شود بنابراین این دو عدد نیز متوافقین می باشند چنانکه در 4 و 10 مشاهده می کنیم که در اینجا 10 بر 4 تقسیم می شود و باقیمانده 2 می باشد، سپس 4 را بر 2 تقسیم می کنیم تا اینکه چیزی باقی نماند و مقسوم علیه اخیر در مثال ما عدد 2 می باشد که این عدد به هر دو عدد قبلی بر می گردد یا اینکه یک باقی می ماند که در این صورت هردو عدد متباینین گفته می شود چنانکه در 5 و 9 مشاهده می کنیم که در اینجا 9 را بر 5 تقسیم می کنیم تا 4 باقی بماند سپس 5 را بر 4 تقسیم می کنیم تا یک باقی بماند.
توافق دو عدد متوافقین به اعتبار عدد ثالث است، عددی که هردو عدد را فانی می کند به سبب کسر عدد و همین عدد کسری علاوه می شود به عدد دیگر به اعتبار اینکه آن عدد مخرجش می باشد بنابراین اگر هردو عدد برگشت نمودند بطور خاص به عدد 2 متوافقین اند و در این صورت واجب است که عدد اکبر اخذ شود از طریق کسر اصغر که در نتیجه هردو عدد متوافقین به نصف توافق می کنند زیرا: نصف مخرج مشترک است و اگر برگشت هردو عدد به 3 بود ثلث مخرج مشترک است و اگر برگشت هردو عدد به 4 بود ربع مخرج مشترک است و همچنین.
و چنانچه ما یعدّهما متعدد باشد در چنین جایی چیزی که معتبر است اقلهما کسراً می باشد که عبارت از عدد اکبر باشد چنانکه هرگاه 4 و 2 متوافقین را فانی سازد اخذ به اربعه واجب است زیرا: اربعه مخرج ربع است و او از نصف اقل است، نصفی که مخرجش 2 می باشد بنابراین معتبر در اینجا اربعه می باشد که مخرج ربع است به خلاف 2 که مخرج نصف است علی هذا اوّل اکبر عدداً می باشد و اقل کسراً و ثانی اصغر عدداً می باشد و اکبر کسراً
***