(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 91:
شنبه 19/3/1403 هـ.ش مطابق با 1/ ذی الحجه/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
قول ثانی در مسئله پنجم
و امّا قول ثانی قول بعضی فقهاست هرچند که قائلش ذکر نشده و این قول را مرحوم مصنّف در دروس نیز یادآور نگردیده و علامه نیز در قواعد و تحریر که محل نقل خلاف است متعرّض نشده.
علی ایّ حال، خال امّی با خال ابّی و زوج حسب این قول ثلث باقی را ارث می برد از باب اینکه خال امّی نازل منزله خئوله است یعنی: خال امّی در مقابل خال ابّی به منزله خال است در مقابل عمّ، بنابراین خال ابّی کانّه عمّ در برابر اوّلی که خال است، علی هذا همان گونه که خال در مقابل عمّ ثلث را ارث می برد همچنین است خال امّی در مقابل خال ابّی که ثلث را از باب تقرّب به امّ میراث می برد و خال ابّی نازل منزله عمومه است از حیث تقرّب به ابّ.
قول ثالث در مسئله پنجم
و امّا قول ثالث قول شهید اوّل است در دروس و قول علامه است در قواعد و تحریر از بعضی اصحاب که قائلش را عنوان نکرده اند و همچنان سعید فرزند علامه قائل به این قول است و این بزرگواران می فرمایند:
خال امّی سدس ثلث را از اصل ترکه می گیرد زیرا: ثلث نصیب خئوله است بطور جمیع چه متقرّب به ابّ باشند یا متقرّب به امّ فرقی نمی کند، بنابراین متقرّب به امّ سدس ثلث را می گیرد درصورتی که واحد باشد و ثلثِ ثلث را می گیرد درصورتی که متعدد باشد.
در قول سوّم اشکالی مطرح است و آن اینکه ثلث در صورتی نصیب خئوله است که با اعمام جمع شوند و الّا جمیع ترکه مال خئوله است و امّا زمانیکه احد زوجین آنها را مزاحم شود متقرّبین به ابّ مزاحم می شود امّا حصه متقربین به امّ باقی می ماند که سدس باشد با وحدت و ثلث باشد با تعدّد و در اینجا معارضی وجود ندارد.
و اگر با احد زوجین اعمام متفرق جمع شوند پس کسیکه از اعمام امّی می باشد سدس اصل را می گیرد بر تقدیر وحدت و ثلث را می گیرد بر تقدیر تعدد و باقیمانده مال متقرّب به ابّ است و تا اینجا خلافی وجود ندارد و احتمال می رود مطابق آنچه گفته شد در خئوله از نازل منزله در این صورت سدس باقی مال امّی باشد بنابر قول دوّم و ثلث باقی مال باشد بنابر قول اوّل که مصنّف در متن یادآور شد یا سدس ثلثین را می گیرد در صورت وحدت بنابر قولی که مصنف اختیار کرده و علامه در قواعد التحریر و سعید پسر علامه یا ثلث ثلثین را می گیرد اگر متعدد باشد به تقریبی که عرض کردیم در قبال خال در دو قول اخیر و قول مصنّف.
***