(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 85:
چهارشنبه 9/3/1403 هـ.ش مطابق با 20/ ذی القعده/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
میراث الاعمام و الاخوال
مرحم شهید در مبحث جدید می فرماید:
«القول فی میراث الاعمام و الاخوال و فیه مسائل:
الاولی: العمّ یرث المال و کذا العمّة و للاعمام بالسویّة و العمّات ولو اجتمعوا اقتسموه بالسویّة ان کانوا لامٍّ و الّا فبالتفاوت و الکلام فی قرابة الأمّ وحده کما سلف فی الاخوة»
مقدمه مبحث جدید
اعمام و اخوال از ورّاث طبقه ثالثه اند و زمانی که از طبقه ثانیه وارثی نباشد ارثیه مال طبقه ثالثه است و اعمام و اخوال مطابق بعضی اقوال صنف واحد است و مطابق بعضی اقوال دیگر دو صنف اند و لکن انصاف اینست که اینها صنف واحدند مانند اخوه و اخوات برای متوفّی که در سابق خواندیم.
لا یخفی که اعمام و اخوال در یک ردیف اند حسب قاعده اقربیت حیث اینکه نص مستقلی در مورد اینان وجود ندارد و لکن آیه ی مبارکه: اولو الارحام بعضهم اولی من بعض اینان را شامل می شود، بنابراین زمانی که عم و خال موجود باشد ارث به ابن عم و ابن خال نمی رسد زیرا: اینان با وجود عمّ و خال در قبال متوفّی بعیدند و قریب مانع بعید می شود.
به عبارت دیگر: عمّ و خال در درجه اولی اند و فرزندان شان در درجه ثانیه و همچنین ابنِ ابن عمّ و ابنِ ابن خال با وجود ابن عمّ و ابن خال میراث نمی برند زیرا: اینان در درجه ثالثه اند و درجات فوقیه مانع درجات تحتیه است مطابق آنچه در اخوه و اخوات و جدّ و جدّات که مبحث سابق بود مشاهده شد و همین حکم است فی من نزل.
و لکن در یک مورد استثناء شده که عبارت از وجود ابن عمّ ابوینی باشد با عمّ ابّی که ابن عمّ هرچند بعید است موجب منع ارث عمّ می شود در عین حالی که او قریب میّت است.
و اعلم اینکه: اعمام و اخوال بما اینکه اخوه و اخوات متوفّی است حکم آنان در حق اینان جاری می شود فلذا امّی اینها سدس میراث می برد در صورت انفراد و ثلث میراث میبرد در صورت تعدد، بناءً فرق بین عمّ و خال وجود پیدا نمی کند مانند عدم فرق بین اخّ و اخت که در قبال اینان قاعده تساوی مراعات می گردد ذکوراً و اناثاً چون اقربای امّ اند و قاعده تفاوت در قبال اقربای ابّ مراعات می شود مانند مبحث سابق.
تا اینجا نظر مشهور بود در قبال اعمام و اخوال و لکن ابن شاذان را قول دیگر است در قبال مشهور که می گوید: زمانی که خال و جده ی امّی اجتماع کنند ترکه بین شان تقسیم می شود با وجود اختلاف در طبقه چه اینکه جدّه از طبقه ثانیه است و خال از طبقه ثالثه و انشاءالله مسائل را مفصّل بحث می کنیم.
***