درس 65:
سه شنبه 16/11/1403 هـ.ش مطابق با 5/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
و امّا علمای شیعه مانند علمای عامه اعتقادشان در مورد بداء یکسان است نظیر: مرحوم صدوق در کتاب توحید که می فرماید: بداء به معنای ندامت خدای متعال نیست چنانکه جهّال گمان کرده اند درحالیکه خدای متعال از جهل و ندامت بری بوده شأنش اجلّ است از این نسبتها (علوّاً کبیرا).
و بداء به معنای ایجاد چیزی است قبل از چیز دیگر بعد از اماته ی آن و شیئ موجود مخلوق جدید دیگر است در تکوینیات و امّا در تشریعیات عبارت از امر است به چیزی و نهی است از چیز دیگر یا عکس آن که در صورت عکس نظیر نسخ می شود مثل تغییر قبله یا تغییر عده وفات از یکسال به چهار ماه و ده روز که همه اینها چه نسخ و چه بداء به علم خدای متعال است و اراده ی او نه به جهل و ندامتش و تعال الله عن ذالک علوّاً کبیرا.
و بداء به معنی باطلش نزد یهود است آنهایی که می گفتند دستان خدا بسته است و کارش تعطیل شده بعد از آنچه خلق کرده، امّا خدای متعال می فرماید دستان شما بسته است امّا دستان خدا باز است و آیه اش چنین است:
«و قالت الیهود ید الله مغلولة غلّت ایدیهم و لعنوا بما قالوا بل یداه مبسوطتان ینفق کیف یشاء و لیزیدنّ کثیر منهم ما انزل الیک من ربک طغیاناً و کفراً و القینا بینهم العداوة و البغضاء الی یوم القیامة کلّما اوقدوا ناراً للحرب اطفأ الله و یسعون فی الارض فساداً و الله لا یحب المفسدین[1]».
و بسته بودن دستان خدا که مقاله یهود بود مثل مقالهی بعض دیگر است که می گویند قلم تقدیر خشکیده درحالیکه قلم اولین مخلوق است نزد خدای متعال و لکن اعتقاد شیعه بر این است که قلم نخشکیده و دائما در جریان و نوشتن است مانند فعل خدای متعال که فعّال ما یشاء است.
علی هذا در عرصه تکوینیات ایجاد می کند و روزی می دهد و در عرصه تشریعیات امر می کند و نهی بنابراین نه تعطیل است و نه تجفیف و نه تغلیل بلکه دستان باری تعالی مبسوطتان است که هرگونه بخواهد خلق می کند و روزی می دهد و می میراند و زنده می کند و امر می نماید و نهی می کند و نزد باری تعالی است حکمت ایجاد و انشاء.
***
[1]) مائده/64.