درس 105:
چهارشنبه 23/7/1404 هـ.ش مطابق با 22/ ربیع الثانی/1447 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
الفاظ تزکیّه و مدح
محدّثین در تزکیه و مدح راوی الفاظی را بکار می برند مانند الفاظی که در جرح و ذمّ به کار می برند. بنابراین ناچاریم بر این الفاظ آگاهی پیدا کنیم و مفاد آنها را بدانیم علی هذا از الفاظ تزکیه و مدح آغاز میکنیم بنحو ذیل:
لفظ اوّل: لفظ عدالت است
آیا عدالت “ملکه راسخه” است در نفس انسان که منتج می شود به اجتناب کبائر و عدم اصرار بر صغائر یا اینکه حسن ظاهر است تا بطور تعبّد از عدالت و ملکه باطنیه کشف نماید؟
ظاهر اینست که عدالت به معنای “حسن ظاهر” است نه بمعنای ملکه راسخه مانند سائر ملکات و امّا حسن ظاهر گاهی بالوجدان ثابت می شود و گاهی با شهادت و چنانچه بالوجدان ثابت شود فهو ظاهر و چنانچه با شهادت ثابت شود، شهادت طریق است و نتیجه ی آن اثبات عدالت برای صاحب طریق است.
بنابراین محدّثین هرگاه جملاتی و کلماتی نقل کنند مبنی بر عدالت شخصی، این نقل بالوضوح حکایت می کند از حسن ظاهر شخص و ما چنین ظاهر را اخذ می کنیم و حکم می کنیم به عدالت شخص علی هذا فرقی وجود ندارد در این صورت بین شهادت نجاشی یا شهادت شیخ بر عدالت فلان راوی یا بر امامی بودن آن زیرا چنین شهادتی حسن ظاهر راوی را کشف می کند در مجتمعات حدیثی و این حسن ظاهر با عدالت رابطه ی تساوی دارد و بعضی جملات دیگر بر عدالت راوی دلالت دارند که بنحو ذیل متعرّض می شویم:
الف:
جمله: «انّه اوّل من نشر حدیث الکوفیین بقم» که در حق ابراهیم بن هاشم گفته شده و این جمله کشف می کند که ابراهیم در مجتمع قمّیها حسن ظاهر داشته عادل است.
ب:
جملاتی مانند: “فقیه اصحابنا” یا “شیخ الجلیل” یا “مقدّم اصحابنا” یا جملاتی که قریب به این معانی است همچنان از حسن ظاهر کشف می کند که مساوی عدالت است.
ج:
کلماتی مانند: “صالح” یا “زاهد” یا “خیّر” یا “دیّن” یا کلماتی که قریب به این معانی می باشند همچنان کاشف از حسن ظاهر بوده مساوی عدالت است.
د:
کلماتی مانند: “وجههم” یا “عینهم” یا “فقیههم” یا “شیخنا” یا کلماتی که قریب به این معانی می باشند همچنان کاشف از حسن ظاهر بوده مساوی عدالت است.
***