fa-rejalدرس خارج فقه و اصول

درس 102:

یک‌‌‌‌ شنبه 30/10/1403 هـ.ش مطابق با 19/ رجب/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).

تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول­ها.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.

ابن ظبیان و بطائنی

صاحب “معجم رجال الحدیث” و صاحب “مشایخ الثقات” عده ای از مشایخ صفوان را از ضعاف شمرده مانند: مشایخ ابن ابی عمیر که قبلاً خواندیم که آنها را نیز از ضعاف شمرده بودند که در نتیجه قاعده در حق مشایخ ثلاثه نقض شده تسویه جریان پیدا نمی کند بنابراین مشایخ صفوان که محکوم به ضعف شده­اند پنج نفر زیر اند:

  1. یونس بن ظبیان.
  2. علی بن ابی حمزه بطائنی.
  3. ابو جمیله مفضّل بن صالح اسدی.
  4. عبدالله بن خداش منقری.
  5. معلّی بن خنیس.

و امّا “ابن ظبیان” که یونس باشد مرحوم شیخ در کتاب تهذیب از وی روایتی نقل نموده که نصش چنین است:

«روی الشیخ عن موسی بن القاسم، عن صفوان و ابن ابی عمیر، عن برید(یزید) و یونس بن ظبیان، قالا: سئلنا ابا عبدالله(ع) عن رجل یحرم فی رجب او فی شهر رمضان حتی اذا کانا آوان الحج[1]».

جواب در اینجا همان جوابی است که از مشایخ ابن ابی عمیر داده شد و آن جواب نسبت ضعف بود به اینها که برگشت داشت به مذهب وقف و این نسبت به وثاقت راوی ضرر نمی­زند مادامی که کذبش را ندانیم.

و امّا “بطائنی” که علی بن ابی حمزه باشد همچنان از ضعاف ذکر شده و صاحب خلاصه راجع به ایشان گفته است که: بطائنی اهل وقف بوده و اشدّ عداوت بوده برای وصی بعد از ابا ابراهیم(ع)[2].

و همچنان ابا عمرو کشّی بطور مسند و مرسل روایاتی نقل نموده مبنی بر انحراف عقیده بطائنی که تعدادشان به پنج حدیث می رسد همچنان که مرحوم شیخ در غیبتش روایتی دارد که دلالت می کند بر تعمّد کذب بطائنی و آنچه که کلینی روایت کرده روایت جسم است از احمد بن ادریس از محمّد بن عبدالجبّار از صفوان بن یحیی از علی بن ابی حمزه که وی گفته است:

«قلت لابی عبدالله(ع) سمعت هشام بن حکم یروی عنکم انّ الله جسم صمدی نوری، معرفته ضروری، عیّن بها علی ما یشاء من خلقه، فقال(ع): سبحان من لا یعلم احد کیف هو الّا هو، و لیس کمثله شیئ وهو السمیع البصیر لا یحدّ و لا یحسّ و لا یحیط بشیئ و لا جسم و لا صورة و لا تخطیط و لا تحدید[3]».

***

[1]) التهذیب، ج5، ح95 از ابوان ضروب الحج.

[2]) الخلاصة، قسم الثانی، باب علی، ص223.

[3]) الکافی، ج1، باب النهی عن الجسم و السورة، ح1، ص104.