درس 241:
یک شنبه 1/4/1404 هـ.ش مطابق با 26/ ذی‌الحجه/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
وجه چهارم: دلیل علت است
نظام موجود نظام علّی بوده و افعال عباد در این نظام همچنان معلولاتی می باشند که بعد از تمام علّتها محقق می شود زیرا تخلّف معلول از علّت تامه محال است و این محالیّت در معلولات به معنای جبر است و اختیار در واقع مستند است به علل خفیه که در وجود مؤثر است مانند: محیط، وراثت، غریزه و غیر این مؤثرات، بنابراین اختیار در واقع همان جبر است.
و فیه:
شکی نیست که نظام، نظام علّی است و معلول حاصل است از تراکم و توفّر علل و لکن پوشیده نباشد که اراده حق متعال در سلسله علل قرار دارد و علل منحصر نیست در امور کونیه و تکوینیّه بلکه علل فوق کون و تکوین است و اراده حق متعال تعلّق می گیرد به عباد طوری که عباد در افعال خود مختار باشند به قسمی که قادر باشند از ترک و فعل به اختیار خودشان.
***