درس 236:
دو‌‌‌‌شنبه 19/3/1404 هـ.ش مطابق با 13/ ذی‌الحجه/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ملاحظه ثانیه اینست که:
نزاع در اراده یا طلب، اراده و طلب “تسبیبی” است نه اراده و طلب “مباشری” و شارع اقدس از بندگان خود اعمال عبادی را طلب می کند بنابراین امر شارع به فعل عباد تعلّق می گیرد که نسبت به شارع غیر حساب می شود و آنچه که اشاعره گفته و استدلال کرده که اراده از مراد در قبال عاصی ها تخلّف نمی پذیرد در طلب و فعل مباشری می باشد نه در طلب و فعل تسبیبی.
و همچنان اگر معتزله قائل می شود به جبر در مطیعین همچنان در طلب مباشری است نه در طلب تسبیبی بلکه امر خدای متعال بندگانش را به نماز از باب مثال امر به فعل غیر است و این غیر مختار است در ترک و اتیان و اصلاً مجبور نمیباشد و امّا قول خدای متعال که کن فیکن گفته در تکوینیات است نه در تشریعیات.
علیهذا کسیکه قائل به اتحاد است در تکوینیات حرف درست است زیرا: در تکوینیات نه تخلّف است و نه انفکاک و امّا در تشریعیات حرف درستی نیست زیرا: مطلوب گاهی حاصل می شود اگر عبد امتثال کند و گاهی حاصل نمیشود اگر عبد عصیان کند و در اینجا طلب وجود دارد بدون مطلب و اراده وجود دارد بدون مراد علیهذا سخن صحیح اینست که در تشریعیات بین طلب و اراده اختلاف وجود داشته دو مفهوم متغایر دارد و اتحاد اصلاً بی معنی است.
***