fa-osoolدرس خارج فقه و اصول

درس 212:

دو‌‌شنبه 15/2/1404 هـ.ش مطابق با 7/ ذی‌القعده/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).

تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول­ها.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.

وجه طرح بحث وساطت و ترکیب

چون که حمل مشتق و صحّت آن را در جمله ی الله العالم مشاهده کردند و این حمل بر مبدء صورت گرفته درحالی که شأن خدای متعال از مبدء عالی و متعالی می باشد از آنجا که الله العالم گفتند قائل به وساطت مشتق شدند به حسب مفهوم و از حیث وضع تا اینکه حمل­شان صحیح شود و در صورت ترکیب مشتق صفت عارض می شود بر ذات و عارض بودن صفت مستلزم عارض بودن ذات است و همچنان مستلزم اعتباری بودن آن و عارضیّت و اعتباریّت منافی شأن خدای متعال است زیرا: ذات الله متعال عین صفات اوست و صفات شان عین ذاتش و اتحاد ذاتی بین ذات و صفات حاکم است فلذا اصولی ها قائل شدند که ذات و نسبت در مفهوم مشتق دخالت ندارند و بین مشتق و مبدئش فرقی وجود ندارد الّا به اعتبار.

به عبارت روشن­تر مفهوم مشتق مفهوم لا بشرط است و مفهوم مبدء مفهوم بشرط لا یعنی اینکه مبدء بر ذات حمل نشود زیرا: مبدء صرف صفت است مانند مصدر و حمل صرف صفت بر ذات صحیح نیست.

انصاف اینست که:

ذات الله متعال و صفاتش به ذات ممکن و صفاتش مقایسه نمی شود زیرا: خدای متعال از حیث ذات واجب است و نیز از حیث صفات و امّا من سواه از هردو حیث ممکن است نه واجب و شیئ واجب به شیئ ممکن قیاس نمی شود و همچنان از منتزع شدن ذات از صفات اعتباری بودن آن لازم نمی آید بنابراین راه چاره و نجات این است که واجب را با ممکن خلط نکنیم نه از حیث جوهر و نه از حیث بحث هایی که معمول است.

و همچنان نیاز نداریم که استدلال صاحب شرح مطالع را در وساطت مشتق بلا تحلیل بحث کنیم و جوابش را بدهیم و همین گونه نیاز نداریم که سایر نقوض و ابرام­ها را بیاوریم و بحث را طولانی کنیم و همین مقدار که اقوال بیان شد و قول مختار با دلیل آن ما را کفایت می کند.

***