درس 199:
چهار‌شنبه 27/1/1404 هـ.ش مطابق با 17/ شوال/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
قول چهارم تفصیل دوّم است بین اینکه:
اگر مبدء مشتق از امور سیاله ی غیر قاره باشد مانند: تکلّم، مشتق موضوع برای اعم است و اگر مبدء مشتق از امور سیاله غیر قاره نباشد مانند: قیام و قعود و امثالش مشتق موضوع برای اخص است.
قول پنجم تفصیل سوّم است:
بین مشتق حدوثی مانند: ضارب و مشتق ثبوتی مانند: مؤمن که نحو اوّل موضوع برای حال تلبّس است و نحو ثانی موضوع برای اعمّ است که اگر برای اعم نباشد لازم می آید که اطلاق مؤمن بر نائم مجاز باشد زیرا: در حال خواب تصدیقی وجود ندارد.
قول ششم تفصیل چهارم است:
بین مشتقی که مأخوذ است از مبدء متعدّی مانند: ضرب و بین مشتقی که مأخوذ است از مبدء لازم مانند: قائم که در اینجا مشتق نحو اوّل موضوع برای اعمّ است و مشتق نحو ثانی موضوع برای اخص به دلیل تبادر اعم از اوّل و تبادر اخص از ثانی چنانکه مرحوم صاحب فصول قائل به این تفصیل است و غیر از این اقوال و تفصیلات از اقوال و تفصیلاتی که در کتب مفصله آمده است.
انصاف اینست که:
اقوال مذکوره نشأت گرفته از توهم اختلاف مشتقات و اختلاف مبادی آنها درحالیکه معلوم و مسلم است که اختلاف مبادی موجب تفاوت در مانحن فیه نمی شود بنابراین اقوال منحصر می شود در دو قول که اوّل و ثانی باشد و مختار ما از میان این دو قول اوّل است که وضع مشتق برای تلبّس فی الحال باشد بطور مطلق.
***