fa-osoolدرس خارج فقه و اصول

درس 95:

سه‌شنبه 17/7/1403 هـ.ش مطابق با 4/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).

تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می­گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول­ها.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.

نظریه محقق اصفهانی در ضمائر و اسماء اشاره

حاصل نظر مرحوم اصفهانی این است که: اسماء اشاره و ضمائر و بعضی مبهمات برای نفس معنی  وضع شده اند درحال تعلّق اشاره به نفس معنی خارجاً یا ذهناً به نحو قضیه حینیّه، بنابراین وقتی “هذا” می­گوییم بر زید صدق نمی کند مگر زمانی که با دست یا با چشم به آن اشاره کنیم و فرق بین مفهوم لفظ مشار الیه و لفظ هذا همان فرق است بین لفظ ربط و مفهوم فی و من.

نظریه محاضرات در ضمائر و اسماء اشاره

از کلام محاضرات استفاده می شود که اشاره عملیّه و اقتران آن با لفظ اشاره در حقیقت اشاره دخیل است به قسمی که اشاره ی لفظیّه بدون اشاره عملیّه محقق نمی شود و لکن عکسش محقق می شود که اشاره عملیه باشد بدون اشاره لفظیه.

انصاف:

اینست که تقارن در معنای اشاره دخالت ندارد و تقارن بیشتر از تأکید نیست و این مسئله در قرآن عظیم الشأن آمده است که اشاره لفظیه بدون اشاره عملیه محقق شده مثلاً در آیه: “ذالک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین”(بقره/2) و همچنان در آیه “انّ هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم”(اسراء/9).

و لکن صحیح است که بگوییم تأکید بدون طرفین پیدا نمی شود و لکن طرفین بدون تأکید دیده شده یافت می شود و در ما نحن فیه قضیه نیز چنین است که تقارن با مشیر و مشار الیه یافت می شود و لکن تقارن بدون آن دو یافت نمی شود.

و امّا آنچه که در کلام مرحوم آخوند آمده که اشاره معنی اندکاکی می باشد زیرا: اشاره امر واسطی است بین طرفین مانند حرف که واسطه است بین طرفین با آنکه حرف و صرف نسبت مبتدا واقع نمی شود و امّا اسم اشاره مبتدا واقع می شود مثل: هذا قائم و ذالک قاعد.

***