درس 95:
سهشنبه 17/7/1403 هـ.ش مطابق با 4/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه میگردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نظریه محقق اصفهانی در ضمائر و اسماء اشاره
حاصل نظر مرحوم اصفهانی این است که: اسماء اشاره و ضمائر و بعضی مبهمات برای نفس معنی وضع شده اند درحال تعلّق اشاره به نفس معنی خارجاً یا ذهناً به نحو قضیه حینیّه، بنابراین وقتی “هذا” میگوییم بر زید صدق نمی کند مگر زمانی که با دست یا با چشم به آن اشاره کنیم و فرق بین مفهوم لفظ مشار الیه و لفظ هذا همان فرق است بین لفظ ربط و مفهوم فی و من.
نظریه محاضرات در ضمائر و اسماء اشاره
از کلام محاضرات استفاده می شود که اشاره عملیّه و اقتران آن با لفظ اشاره در حقیقت اشاره دخیل است به قسمی که اشاره ی لفظیّه بدون اشاره عملیّه محقق نمی شود و لکن عکسش محقق می شود که اشاره عملیه باشد بدون اشاره لفظیه.
انصاف:
اینست که تقارن در معنای اشاره دخالت ندارد و تقارن بیشتر از تأکید نیست و این مسئله در قرآن عظیم الشأن آمده است که اشاره لفظیه بدون اشاره عملیه محقق شده مثلاً در آیه: “ذالک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین”(بقره/2) و همچنان در آیه “انّ هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم”(اسراء/9).
و لکن صحیح است که بگوییم تأکید بدون طرفین پیدا نمی شود و لکن طرفین بدون تأکید دیده شده یافت می شود و در ما نحن فیه قضیه نیز چنین است که تقارن با مشیر و مشار الیه یافت می شود و لکن تقارن بدون آن دو یافت نمی شود.
و امّا آنچه که در کلام مرحوم آخوند آمده که اشاره معنی اندکاکی می باشد زیرا: اشاره امر واسطی است بین طرفین مانند حرف که واسطه است بین طرفین با آنکه حرف و صرف نسبت مبتدا واقع نمی شود و امّا اسم اشاره مبتدا واقع می شود مثل: هذا قائم و ذالک قاعد.
***