درس 90:
شنبه 19/3/1403 هـ.ش مطابق با 1/ ذی الحجه/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نظریه مرحوم خویی در حقیقت انشاء
انشاء به معنای ایجاد مالم یکن بموجود و احداث مالم یکن بحادث می باشد و در این معنا و تحقق و ثبوت آن بحث و جدالی وجود ندارد و لکن بحث و جدالی که در اینجا واقع می شود اینست که: آیا این معنی از لفظ است یا از چیز دیگر و به عبارت دیگر: آیا لفظ انشاء معنی را ایجاد می کند یا اینکه معنی لفظ را بوجود می آورد؟
در این میدان آنچه که از محاضرات سید ابوالقاسم خویی(ره) فهمیده می شود و به دست می آید اینست که:
معنی قبل از لفظ ایجاد می شود به یک دقیقه یا چند دقیقه یعنی یک لحظه یا چند لحظه از باب مثال و سپس این معنی ابراز می شود به واسطه ی لفظ یعنی اینکه معنی اعتباری است در نفس یا قلب که در آن مخفی می باشد و لفظ ابراز ما فی النفس و اظهار ما فی القلب است نه چیز دیگر که در این هنگام فهمیده می شود که لفظ معنی را ایجاد نمی کند بلکه معنی در عالم اعتبار قبل از لفظ ایجاد می شود.
بنابراین در باب بیع معنی ایجاد می شود بین بایع و مشتری و سپس اظهار می شود در قالب لفظ بعت از سوی بایع و در قالب لفظ قبلت از سوی مشتری و همچنین است در نکاح مثلاً که اوّل معنی بین زوج و زوجه ایجاد می شود و سپس ایجاب و قبول به الفاظ انکحت و قبلت ابراز می گردد، بنابراین انکحت و قبلت یا بعت و قبلت اظهار ما فی قلبهما است و اظهار ما اعتبر بینهما.
سپس بر خودش اشکال می کند که: این اعتبار آیا اعتبار بین طرفین است یا اعتبار نزد شارع است یا اعتبار نزد عقلا به علاوه ی شارع؟ و زمانی که غاصب با علم به غصب شیئ مغصوب را بفروشد و مشتری با علم به غصب مبیع را بخرد آیا در این هنگام اعتبار طرفین کفایت می کند یا خیر؟
و آنگاه از سوالش جواب می دهد به اینکه: اعتبار شرعی و عرفی اعتباری ندارد پس آنچه روی آن حساب می شود اعتبار بایع و مشتری است حتی در بیع باطل و اعتبار زوج و زوجه است حتی در نکاح باطل، بنابراین لفظ نزد محاضرات حسابی ندارد به دلیل اینکه لفظ در ایجاد حساب ندارد، بنابراین ایجاد خلق دیگر است که در آیه آمده ثمّ انشأناه خلقاً آخر علی هذا در لفظ بعت و لفظ انکحت حسابی نیست.
***