درس 89:چهارشنبه 16/3/1403 هـ.ش مطابق با 27/ ذی القعده/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ادامه تحقیق در عبارت آخوند(ره)
شاید ترکیز مرحوم آخوند به معنای بعت اخباری ما را از این عویصه خارج کند و آن اینکه: بعت اخباری از واقعیت خارجیه حکایت می کند و لکن نه به معنای مبادله خارجیه و انتقال فیزیکی و مکانی بلکه بعت اخباری به معنای انشاء ملکیت است در گذشته یا انشاء معناست در سابق.
شاهد ما در این مطلب عدول شیخ اعظم است از تعریف مشهور است در باب بیع که فرمود: بیع مبادله مال در مقابل مال نیست چنانکه مشهور می گوید بلکه بیع انشاء تملیک عین است در برابر مال فلذا خصوصیت انشاء داخل می شود به نحوی در مخبر به، علی هذا جمله خبریه صبغه انشائی پیدا می کند که حکایت می کند از انشاء بیع در ماضی بنابراین فرقی که باقی می ماند در زمان تنهاست در عین اتحاد خبر و انشاء در موضوع له و مستعمل فیه.
لا یبعد که مَثَل بعت در خبر و انشاء مَثَل مضارع باشد در حال و استقبال به قسمی که فرق نمی شود بین یضرب فی الحال و یضرب فی الاستقبال الّا در زمان و همچنین است جمله انکحت که این جمله به معنی حکایت است از انشاء نکاح در ماضی نه به معنی وطی، بنابراین خصوصیت انشاء در ماضی در انکحت اخباری داخل است.
نتیجه این می شود که: انکحت اخباری صبغه انشاء پیدا می کند و این ترکیز مشی آخوند را روشن می سازد که ایشان می فرمود خبر و انشاء متحدان اند مثل اتحاد حروف و اسماء الّا در استعمال طوری که قصد حکایت جمله را خبریه می کند و قصد تحقق و ثبوت جمله را انشائیه می سازد.
در این هنگام پاره ای از اشکال باقی می ماند در قبال یعید و یغتسل در احادیث حیث اینکه این دو جمله، دو جملهی خبریست و از انشاء نماز و غسل در ماضی حکایت نمی کند بلکه اعاده و غسل در حقیقت تکرار صلاة و غسل است نه انشاء هردو و شاید حل این مقدار از اشکال که این دو جمله در خبر حقیقتاً استعمال شده و در انشاء مجازاً به کار رفته امّا این حقیقت و مجاز مشهور و معلوم است به قرینه مقام و سؤال و جواب، فلذا ورود این هردو در کلام معصوم به معنای انشاء است به کمک قرینه.
***