(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 101:
چهار‌شنبه 25/7/1403 هـ.ش مطابق با 12/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
سخن در میراث ازواج است
بین زوج و زوجه توارث حاکم است و این دو جمیع ورثه را در کل طبقات مصاحب می شوند به شرطی که از موانع خالی باشند مانند: قتل و کفر و رقیّت و نظایرش که در اوّل کتاب خواندیم حتی در صورتی که دخولی صورت نگرفته باشد مگر در یک مورد استثنا وجود دارد که از قاعده کلیّه در باب میراث خارج می گردد که عبارت از توارث باشد و امّا مستثنا مرض زوج است که از آن مرض از دنیا برود در اینجا از زوجه اش میراث نمی برد و زوجه نیز از او میراث نمی برد مگر اینکه دخولی صورت گرفته باشد یا از آن مرض بهبود حاصل کرده باشد که در چنین جایی توارث حاکم است هرچند که قبل از دخول بمیرد. و اگر زوجه مریض باشد توارث از بین نمی رود هرچند که دخولی صورت نگرفته باشد و این مسئله اقرب گفته شده و در اینجا زوجه مریض با سالم فرق نمی شود و توارث که قاعده عمومی است به منزله اصل اولیّه در این باب به حساب می آید که هرکدام زوجین از دیگری میراث می برد.
و لکن زمانی که زوج مریض باشد از اصل اوّلی که در این باب حاکم است یا قاعده کلیّه استثنا شده و این استثنا دلیل خاص دارد و اینکه توارث زوجین در مرض زوج بهم میخورد نه در مرض زوجه برای اینکه از قیاس باطل تحرّز شود.
و امّا طلاق رجعی از ارث زوجین منع نمی کند زمانی که در عده رجعیه بمیرد و جهتش اینست که مطلقه ی رجعیه به حکم زوجه است تا زمانی که عده منقضی شود به خلاف طلاق بائن زیرا: بعد از طلاق بائن توارث واقع نمی شود مگر در جایی که طلاق در حال مرض واقع شود، مرضی که به موت منجر شده باشد، در اینجا زوجه میراث می برد الی سنه و امّا زوج از او میراث نمی برد مطابق آنچه در کتاب طلاق آمده است.
***
مرحوم شهید در ادامه می فرماید: «و تمنع الزوجة غیر ذات الولد من الارض عیناً و قیمتاً من الآلات و الابنیة عیناً لا قیمتاً»