درس 61:
سه شنبه 18/10/1403 هـ.ش مطابق با 7/ رجب/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
و همچنان مرحوم علامه طباطبایی جواب داده که خلاصه اش چنین است:
اگر فرض کنیم که صورت انسان تغییر نماید به صورت نوعی دیگر از انواع حیوان مانند: میمون و خنزیر، در آن صورت ممسوخِ انسان، انسانِ ممسوخ گفته می شود نه حیوان و امّا انسانیتش باطل شده و تنها صورت حیوان به خود گرفته. بنابر این زمانی که انسان صورت خود را ببیند احساس عذاب و عقاب می کند و دلیل ندارد که خروج نفس انسان از هویت شان باشد بلکه نفس انسان صورت حیوان یافته، بنابراین ممسوخِ انسان، انسانِ ممسوخ است نه اینکه ممسوخ باشد به نوع دیگر بعد از مفارقت نفس از یک بدن به بدن دیگر و امّا مقام مسخ چنین نیست[1].
و استاد ما علامه سبحانی همچنان جواب داده به این صورت:
مقوّم تناسخ دو امر زیر است:
- تعدّد بدن که در تناسخ دو بدن وجود دارد: یکی بدنی است که روح از آن منسلخ شده و ثانی بدنی است که روح به او تعلّق گرفته بعد از مفارقت و فرق نمی کند که بدن ثانی نبات باشد یا حیوان یا جنین انسان.
- تراجع نفس انسانیّت است از کمال خودش به حدّی که مناسب بدنش بوده به بدن نبات یا حیوان یا جنین انسان.
و هردو شرط در مقام مسخ مفقود است و به درستی امّت ملعونه ی مغضوبه بصورت قرده و خنازیر مسخ شدند امّا به نفس ابدان اولیّه و لکن از صورت انسانی خارج شدند و صورت حیوانی به خود گرفتند بدون اینکه در اینجا دو بدن باشند و نفوس سابقه شان در همان حدی که بود باقی مانده تا اینکه صورت جدید را مشاهده کند که بر وی عارض شده و زجر و عقاب بکشد و الّا اگر انقلاب نفوس باشد زجر و عقابی تصوّر نمی شود همان گونه که قرده و خنزیر از صورت شان ناراضی نیستند و در این صورت نکال صدق نمی کند درحالیکه الله متعال مسخ آنان را نکال توصیف کرده و فرموده:
«فجعلناه نکالاً لما بین یدیها و ما خلفها و موعظة للمتّقین[2]».
و این دو امر که از مقوّمات تناسخ است از مسخ اُمم سابقه منفصل است و با قول به تناسخ ارتباطی ندارد و در یک کلام روحیات خبیثه تجلّی کرده است و نمایان شده بر ظواهر ابدان امم سابقه و در نتیجه لباس خنزیر و قرده را پوشیده اند و دلیلش حرص شدید و ولع آنان بوده لکن با وحدت بدن و عدم نزول نفس از درجه سابقه اش و چنین چیزی تناسخ نیست[3].
***
[1]) المیزان، ج1، ص210.
[2]) بقره/66.
[3]) الالهیات، ج4، ص310-309.