fa-rejalدرس خارج فقه و اصول

درس 22:

دوشنبه 25/10/1402 هـ.ش مطابق با 3/رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).

تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.

حول من لا یحضره الفقیه

کتاب کافی را که از کتب اربعه ی شیعه بود شناختیم و بعد از آن نوبت می رسد به کتاب «من لا یحضره الفقیه» که از کتب اربعه ی امامیه است و این کتاب بعد از کتاب کافی از حیث اعتبار و اشتهار قرار دارد.

این کتاب 5963 حدیث را احتوا کرده و حجم این کتاب به اندازه ی یک سوم کتاب کافی است و تعداد احادیث مرسله در این کتاب به 2050 حدیث می رسد و تعداد احادیث مسنده به 3913 حدیث می رسد و فرق این کتاب با کتاب کافی در طریق است حیث اینکه طریق کافی طریق «مسند» بود که شناختیم مگر عدّه ها که آن را نیز شناختیم و گفتیم که عدّه ها در کافی به اعتبار حدیث ضرر وارد نمی کند و حدیث با ذکر عدّه مرسل و مجهول نمی شود.

و امّا طریق من لا یحضره الفقیه طریق «ارسال» است و لکن ارسال مرحوم صدوق به سند حدیث مانند عدّه ی کافی ضرر وارد نمی کند زیرا: مرحوم صدوق در اول کتابش تعهد سپرده که روایت نکند الّا عن ثقة و روایت نکند الّا از کتب معتبره و این تعهد بین جناب ایشان و بین خدای عزّوجلّ صورت گرفته و این است نصّ کلام مرحوم صدوق(ره):

«و لم اقصد فیه قصد المصنّفین فی ایراد جمیع ما رووه بل قصدت الی ایراد ما افتی به و احکم بصحّته و اعتقد فیه انّه حجّة فی ما بینی و بین ربّی تقدّس ذکره و تعالت قدرته و جمیع ما فیه مستخرج من کتب مشهورة علیه المعوّل و الیه المرجع مثل کتاب حریز بن عبدالله السجستانی و کتاب عبدالله بن علی الحلبی و کتب علی بن مهزیار الاهوازی»[1].

پوشیده نماند که این کتب که اسامی شان ذکر شده به قلم مرحوم صدوق از کتاب هایی است که به ائمّه(ع) عرضه شده و آن حضرات امضا فرموده به همین جهت نام کتاب ها و اسامی مؤلفین شان را ذکر نموده و در اخیر فرموده است که جناب صدوق نهایت تلاش خود را با استعانت از خداوند در این کتاب به کار برده، علی هذا این کتب از کتب معروضه است بر ائمه­ی هدی(ع) نزد محدّثین رجالیین و اصطلاح­شان و به همین جهت مرحوم بحر العلوم در قبال کتاب من لا یحضره الفقیه چنین فرموده:

«مراسیل الصدوق(ره) فی الفقیه کمراسیل ابن ابی عمیر فی الحجّیة و الاعتبار»[2].

***

(1) من لا یحضره الفقیه، ج1، ص5-2.

(1) کلیّات فی علم الرجال، ص383 به نقل از شرح فقیه.