درس 94:
چهارشنبه 23/3/1403 هـ.ش مطابق با 5/ ذی الحجه/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ضمائر و اسماء اشاره
مرحوم آخوند در ضمائر و اسماء اشاره سخنی می فرماید که همان سخن را در باب حروف و اسماء فرموده بود که عبارت بود از عمومیت معنی و مستعمل فیه و وضع لکن بقید استعمال آلیّت در حروف و استقلالیت در اسماء بنابراین در ما نحن فیه که ضمائر و اسماء اشاره است “هو” و “هذا” برای مفرد مذکر حاضر و انت برای مخاطب حاضر است و همچنان سایر ضمائر و اسماء، علی هذا مَثَل ضمائر و اسماء اشاره مَثَل حروف و اسماء است بدون تفاوت.
نظریه مرحوم امام در ضمائر و اسماء اشاره
مرحوم امام در این باب مسلک استادش مرحوم بروجردی را دارد که از ضمائر و اسماء اشاره به مبهمات تعبیر می کند و می فرماید که: «المبهمات وضعت لنفس الاشارة» بنابراین لفظ هذا به منزله اشاره به انگشت است حتی تا آنجا که انگشت آله اشاره حساب می شود و اشاره امری است که بین مشیر و مشار الیه واسطه می شود علی هذا عمل مبهمات بالتمام عمل ایجادیه اند و شاید به همین معنی ابن مالک در الفیهاش آورده است که:
بذا لمفرد مذکر اشر بذی و زه تی تا علی الانثی اقتصر
و مثل هذا است لفظ أنا که برای متکلم وضع شده و انت برای مخاطب و هو برای مغایب بنابراین با توجه به همین وضع واجب است که مشار الیه متعیّن باشد به تعیّن خارجی یا تعینّ ذکری که در ضمیر غائب می بینیم یا تعیّن وصفی که در موصولات مشاهده می کنیم، موصولاتی که اشاره می شود توسط آنها بر چیزی که مضمون صله بر آن صدق می کند.
***