درس 91:
یکشنبه 20/3/1403 هـ.ش مطابق با 2/ ذی الحجه/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
اشکال مرحوم فاضل بر محاضرات
مرحوم آیت الله فاضل بر مرحوم ابوالقاسم خویی رحمت الله علیهما اشکال نموده به اینکه:
وجدان شهادت می دهد غیر آنچه را که مرحوم خویی فرموده زیرا: انشاء به نظر ایشان در حقیقت اخبار است به این معنی که لفظ حکایت می کند از معنی اعتباریه در نفس بین طرفین، بنابراین بیان محاضرات حسب این سخن انشاء در حقیقت خبر است از واقعیت ماضیه در دقیقه قبلیه از انشاء لفظ و امّا خبر، خبر است از واقعیت ماضیه در ایام قبلیه از انشاء لفظ در عین حالیکه لفظ نزد عرف حسابی دارد چنانکه مشاهده می کنیم در صیغه نکاح و صیغه طلاق و اهل عرف توقّف نمی کنند به توافق محض بین طرفین بدون اینکه به ایجاد لفظ ترکیز نمایند و وجدان بشری به این مطلب شهادت می دهد.
نظر مشهور در حقیقت انشاء
انشاء نزد مشهور حقیقتش استعمال لفظ است در معنای خودش به قصد همان معنی در عالم اعتبار زیرا: طلب گاهی واقعاً و در خارج موجود است که اراده قائم در نفس آمر باشد و گاهی فقط در ذهن موجود است که تصور مفهوم طلب باشد و گاهی فقط در عالم اعتبار موجود است که این اعتبار از صیغه ناشی می شود.
چه بسا گفته می شود که طلب قابل انشاء نیست نه به مفهومش و نه بوجود واقعی و لکن این اشکال بر مشهور وارد نیست زیرا: تعریف مشهور بر انشاء طلب صدق نمی کند.
نظر مرحوم آخوند در حقیقت انشاء
مرحوم آخوند در قبال حقیقت انشاء می فرماید که:
انشاء وجود خامس است بعد از وجودات خارجی و ذهنی و لفظی و کتبی با این توضیح که: لفظ بعت از باب مثال در معنای نفس الامری خودش استعمال می شود و این معنی اعم از واقع است لکن به داعی ایجاد معنی مانند ملکیت مثلاً و وجود انشائی امر اعتباری بوده قائم به معتبِر است و این وجود یتحقق حتی در بیع غاصب که اگر مغصوب را برای خودش یا برای غیر بفروشد و ایشان قائل است به اینکه وجود انشائی طلب ممکن است و قالبش انشاء و این وجود انشائی مسبوق به وجود واقعی نیست چنانکه در اوامر امتحانیه مشاهده می کنیم و نتیجه این می شود که انشاء دایره وسیع است در نظر مرحوم آخوند که شامل می شود ابواب بیوع و انکحه را و همچنان طلبها را حتی اقسام طلب را مانند: تمنّی و ترجّی، علی هذا همه اینها در انشاء سهم دارد.
***