درس 88:
سه شنبه 15/3/1403 هـ.ش مطابق با 26/ ذی القعده/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
تحقیقی در عبارت مرحوم آخوند
تشبیه خبر و انشاء در کلام آخوند به حروف و اسماء و حکم به اتحاد اینها و نبود اختلاف لا شک فیه می باشند و تعبیر به اتحاد و عدم اختلاف در حروف و اسماء از سوی مرحوم آخوند با جدیّت و قاطعیت است زیرا: فرمایش ایشان اینست: «و التحقیق حسب ما یؤدّی الیه النظر الدقیق انّ حال المستعمل فیه و موضوع له فیها حالهما فی الاسماء[1]» و امّا در خبر و انشاء سخن آخوند با این قاطعیت و جدیّت نیست زیرا: تعبیر ایشان به کلمه لا یبعد است که این تعبیر اختلاف بین خبر و انشاء را در موضوع له و مستعمل فیه رد نمی کند.
علی هذا در عبارت آخوند مسامحه ای وجود دارد و اعوجاجی به چشم می خورد که گویا مقصد ایشان این است که کلمه بعت در معنای خبری استعمال می شود به قصد حکایت و در معنای انشائی استعمال می شود به قصد ثبوت و تحقق و این دو استعمال بطور حتم و باید می باشد.
و این اختلاف که در یکی با ضرس قاطع است و در دیگری تردید دارد شاید اشاره باشد به مبنای محقق اصفهانی که ایشان می فرمود: برای حروف وجودات است ولو بنحو انزل و ادون و بین اسم و حرف فرق وجود دارد طوری که «ابتدا» اسمی از اسماء و «من» حرفی از حروف است و ابتدا عنوان است برای معنون و من نفس معنون است و نفس نسبت و اضافه و ارتباط و لکن در بعت اخباری و بعت انشائی فرق به این میزان وجود ندارد زیرا: لفظ بعت اخباری و هیئت آن با لفظ بعت انشائی و هیئت آن مثلان اند در عین حالی که معنی انشاء و خبر دو چیز است پس چگونه از این عویصه و اشکال رهایی پیدا کنیم؟
***
[1]) کفایة الاصول، ج1، ص13، س10.