درس 83:
سه شنبه 8/3/1403 هـ.ش مطابق با 19/ ذی القعده/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نقد سخن دیگر مشهور
مشهور اصولیین می فرماید که قضایا اگر ترکّب دارند و از سه جزء تشکیل شده اند که یکی از این سه جزء نسبت است تمام این سخن در تمام مراحل ثلاثه قضایا است که مراحل ملفوظه و معقوله و محکیه باشند که در این سه مرحله اصل و اساس مرحله محکیه است که رکن رکین بحساب می آید به جهت اینکه حکایت در حقیقت از واقع است و تحقق خارجی در آن دیده می شود و مرحله ملفوظه فقط حاکی از واقع است و تحقق خارجی در آن وجود ندارد مانند: آیینه که صورت در آن منعکس است و اصل صورت است نه مرآت و همچنان است قضیه معقوله که عبارت از فهم مخاطب باشد از لفظ قضیه و آنچه که در ذهن مخاطب ترسیم می شود بیشتر از صورت لفظیه نیست علی هذا قضیه در مرحله ملفوظه و معقوله دو فرع مرحله محکیه است.
فاذا کان الامر کذالک در خارج نسبتی وجود ندارد زیرا: آنچه در خارج موجود است شیئ واحد است نه دو شیئ متغایر و اتحاد ماهیّت ملاک حمل است هم در حمل اوّلی و هم در حمل شایع صناعی و این اتحاد در اینجا چگونه دیده می شود؟ درحالیکه دو طرف موجود نیست و تغایری دیده نمی شود چنانچه در این مثالها مشاهده کردیم. بنابراین زمانیکه نسبت مفقود باشد در مرحله محکیه و قضیه ی سالبة المحمول چگونه آن را ثابت کنیم و محمول سلب شده در ملفوظه و معقوله کجاست؟
زمانیکه بگویی به دفاع از مشهور که مقصود از نسبت در کلام مشهور نسبت کلامی است نه نسبت در خارج، علی هذا هرگاه نسبتی در خارج نباشد و ما نسبت را فقط در لفظ ثابت کنیم قضیه در این صورت کاذبه می شود به جهت اینکه نسبت کلامیه با واقع مطابقت نمی کند علی هذا مشکل اگر اشکل نباشد به حال اوّلش با شدت و قوّت باقی خواهد بود.
***