درس 82:
دوشنبه 7/3/1403 هـ.ش مطابق با 18/ ذی القعده/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ثمّ: اگر مشکل در قضایای ایجابیه موجود باشد بنابراین در قضایای سلبیه اشکل می گردد زیرا: سلب متوجه محمول و نسبت معاً می باشد بلکه سلب نسبت به طریق اولی است مثل جایی که می گوییم: «زید لیس بقائم» که در اینجا چگونه نسبت موجود باشد درحالی که مدخول لیس است و قیام از زید سلب شده و آنچه موجود است نفس زید است و آنچه ثابت است وحدت اوست به صریح قضیه و قیام نفی شده همچنان بالصراحة، بنابراین در قضیه حملیه سلبیه محمول و نسبت کجاست درحالیکه مشهور ترکّب قضایا را بطور اطلاق نظر داده و این اطلاق هردو جهت قضیه را شامل است چه جهت ایجابیه و چه جهت سلبیه مگر جایی که تصریح کرده باشند که چنین تصریحی را مشاهده نکرده ایم.
و اگر بنگریم به قسم دیگر قضیه سلبیه که در آن محمول موجود است مثل جایی که بگوییم: «زید لیس فی المدرسة» حیث اینکه مدرسه اینجا در قبال موضوع موجود است و امّا نسبت همچنان مسلوب است علی ایّ حال در قضایای سلبیه یا محمول و نسبت باهم مسلوب اند و یا نسبت به تنهایی مسلوب است، علی هذا تأمل و مشکل در هردو حالت به قوّت خود باقیست.
و اگر از این سخنانمان انصراف دهیم و کلام مشهور را از ظاهرش برگردانیم و تأویل کنیم و بگوییم که مقصود نسبت سلب است نه سلب نسبت در اینجا نیز فرار است از زیر ناوه دان به زیر باران به جهت اینکه سلب نسبت صراحت دارد بالنسبة به نسبت سلب.
***