درس 14:
سه شنبه 26/10/1402 هـ.ش مطابق با 4/رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
تقطیع حدیث
محدّثین در تقطیع متن حدیث و روایت اختلاف کرده اند به اینکه آیا چنین تقطیعی جایز است یا خیر؟ بنابر این بعضی محدّثین قائل به جواز است و بعضی دیگر قائل به عدم جواز و می گویند که حدیث با تقطیع بعضش اخرس می شود.
انصاف: اینست که تقطیع حدیث جایز است و لکن نه بطور مطلق بلکه در صورت تعدد موضوعات مطروحه در حدیث واحد به قسمی که تقطیع هر موضوع از سایر موضوعات ممکن باشد و این امر برای کسی جواز دارد که در حدیث خبره باشد و مفاهیمش را بداند بنابر این زمانی که تقطیع حدیث با شروط و قیود فوق جایز شد لابد است برای کسی که اراده ی تقطیع دارد اینکه اولاً حدیث را کامل ذکر کند و ثانیاً قسمتی را قطع نماید و امّا ارجاعش را به متن اوّل تذکر دهد، زیرا: تقطیع از عیوب است و شاید از بعض حدیث یک معنا دانسته شود و از کل آن معنای دیگر.
و همین سخن ما را مرحوم علامه ی مامقانی مطرح فرموده و در شمار اقوال اربعه جا داده و جناب ایشان نیز قائل به تفصیل است که نص کلامش چنین است:
«انّه قد وقع الخلاف بین العلماء فی تقطیع الحدیث و اختصاره فی روایة بعض الحدیث الواحد دون بعض علی اقوال: احدها: المنع مطلقا… ثانیها: المنع ان لم یکن هذا القطع قد رواه فی محل آخر او رواه غیره تماماً… ثالثها: الجواز مطلقا… الرابع: وهو التفصیل بالجواز ان وقع ممن یعرف تمییز ما ترکه منه عمّا نقله و عدم تعلقه به بحیث لا یختل بالبیان و لا تختلف الدلالة فیما نقله بترک ما ترکه فیجوز حینئذ فی منزلة خبرین منفصلین و المنع ان وقع ذالک من غیر العارف و هذا القول هو الاظهر[1]»
پوشیده نماند که شیخ اجلّ ما مرحوم حر عاملی(ره) کتاب گران قیمتی را در حدیث تألیف نموده که مسمّی است به «وسائل الشیعة» که این کتاب قدیماً در 20 جلد چاپ شده و اخیراً در 30 جلد و در این کتاب اخبار ائمه(ع) به ابواب منظّم و مرتّب تبویب شده و با این کارش کوشش علامه ی مجلسی(ره) را به کمال رسانده که مرحوم ایشان «بحار الانوار» را بدون ترتیب و تنظیم گردآوری نموده، زیرا: هدفش جمع آوری اخبار ائمه بوده به صرف منسوب بودن به آنها و غرضش عدم اضاعه ی اخبار بوده تا اینکه در فرصت مناسب آن را تنقیح و تهذیب کند و لکن این فرصت برایش میسّر نشد
و امّا مرحوم حرّ عاملی(ره) در تبویب اخبار، بعضی اخبار را تقطیع نموده که این کار عیب وسائل به حساب می آید و لکن این نقیصه را صاحب مستمسک که مرحوم حکیم(ره) باشد برطرف فرمود شکر الله مساعیهم الجمیلة و حشرهم فی زمرة الاوصیاء و العلماء و الاصدقاء.
***