دوره دوّم خارج اصول فقیه اصولی، حضرت آیت الله العظمی حاج واعظ زاده بهسودی(دام ظله)

درس 244:

چهار‌‌‌‌‌شنبه 4/4/1404 هـ.ش مطابق با 29/ ذی‌الحجه/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت^(ع).

تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول­ها.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.

مرحوم آخوند صاحب کفایه از دلیل هشتم جبری ها جواب گفته و لکن حل شبهه نشده و حاصل جواب ایشان که ناقص مانده این است:

اراده از مقدماتش ناشی می شود و این مقدمات ناشی از شقاوت و سعادت ذاتی عباد است و الذاتی لا یعلّل و پس از آن حدیثی السعید سعید فی بطن امّه و الشقیّ شقی فی بطن امّه را ذکر می کند و در پی آن حدیث معادن را یادآور می شود که آنجا آمده: الناس معادن کمعادن الذهب و الفضّة تا آنجا که منجر می شود استدلال وی به جبر و بلا فاصله قلم آخوند می شکند که می فرماید: قلم اینجا رسید و سر بشکست که مرحوم سید محمّد شیرازی با نیم سطر جواب داده و گفته است: چونکه بیرون ز حد خود بنوشت.

جبر و ادله ی نقلیه

تا اینجا ادله ی عقلیه جبریون را مرور کردیم و اکنون ادله ی نقلیه را متعرّض می شویم که این ادلّه چند طائفه ای از آیات است که به ترتیب یادآور می شویم:

طایفه ی اولی: آیاتی است که دلالت می کنند بر اینکه خالق کل اشیاء خدای متعال است و الافعال من الاشیاء که آن آیات به ترتیب زیر ذکر می شود:

1. آیه ی 102 سوره مبارکه انعام است که می فرماید: «هو خالق کل شیئ فاعبدوه».
2. آیه ی 16 سوره مبارکه رعد است که می فرماید: «قل الله خالق کل شیئ».
3. آیه ی 96 سوره مبارکه صافّات است که می فرماید: «و الله خلقکم و ما تعملون».

و فیه:

آیات آنچه قرائت شد انصراف دارد به اعیان و ذوات خارجیه و بر فعل اصلاً اطلاق نمی شود و همچنان اگر بپذیریم اسناد افعال را به عباد این چنین اسناد منافات ندارد که به الله متعال نیز نسبت داده شود و لکن افعال عباد چنانچه قبلاً گفتیم در طول افعال الله است نه در عرض آن چنانکه قبلاً نیز یادآوری شد.

***